Bijna iedereen maakt in het leven weleens iets ingrijpends mee: van een relatiecrisis tot psychische klachten en van financiële problemen tot dierbaren die ziek worden of overlijden. Gebeurtenissen die inherent zijn aan het leven, maar waarvan het toch vaak ingewikkeld is om er iets over te delen op je werk.

„De meeste mensen houden werk en privé liever gescheiden”, merkt Jos van Rooijen (60), bedrijfsarts bij arbeidsorganisatie Arbo Unie. „Mensen schamen zich, ze willen hun werkgever er niet mee belasten of ze denken dat, als ze zich kwetsbaar opstellen, het op een dag tegen hen gebruikt wordt.”

Uit onderzoek waarvoor 1.100 Nederlanders werden ondervraagd, blijkt dat ruim 80 procent van hen de afgelopen vijf jaar met dit soort stress te maken kreeg. Bij bijna twee derde leidde het tot verzuim. Verder zei een vijfde zich weleens ziek te melden op het werk zónder te zeggen dat het moeilijkheden in de privésfeer betrof.

Schaamte

Helemaal níks zeggen, is volgens bedrijfsarts Van Rooijen in geen enkele situatie een goed idee. „Als je in een moeras zit, trek je jezelf er ook niet uit. Sociale steun is enorm belangrijk”, zegt hij. „En bovendien: hoe langer het duurt, des te beroerder het wordt.”

Dat laatste gebeurt onder meer bij werknemers die psychische klachten ontwikkelen, zoals somberheid of overspannenheid, ziet Van Rooijen. „Als die bij mij komen, zijn ze vaak al uitgevallen, niet zelden na een jaar tobben.”

Dan was er dus in de aanloop naar het uitvallen al een knik te zien in iemands werkhouding, weet Van Rooijen. „Om te maskeren dat iemand de controle kwijtraakt, is hij of zij steeds harder gaan werken, zij het steeds minder effectief.”

Waar mensen ook moeilijk over praten, vertelt Van Rooijen, zijn geldproblemen. „Bijvoorbeeld door een verkeerd uitgavenpatroon of doordat ze in scheiding liggen en niet van hun huis afkomen. Vaak is er dan veel schaamte om er op het werk over te praten.”

Toch is het dan juist verstandig in zo’n situatie naar je werkgever te stappen. „Er komt namelijk vaak een moment dat er beslag wordt gelegd op het loon, en als je al die tijd mooi weer hebt gespeeld, wordt je werkgever ineens onaangenaam verrast.”

Daarom is het des te belangrijker dat leidinggevenden, en werknemers zelf, leren hoe ze ‘probleemsignalen’ bij elkaar herkennen, vindt Van Rooijen. Hij geeft hierover regelmatig trainingen. „Als je het idee hebt dat het niet goed gaat met een collega, vraag dan eens goed door. Hoe eerder je het probleem op tafel legt, des te sneller het kan worden opgelost.”

Relaxte reactie

Hoe open je kunt zijn, hangt wel vaak af van de bedrijfscultuur, zegt Jeanette Hemke (61) die als zelfstandig bedrijfsarts werkt en dertig jaar ervaring heeft. Ze maakte één keer mee dat iemand wellicht iets te openhartig was geweest. „Die jongen was verslaafd en meldde zich ziek omdat hij wilde afkicken én dat vertelde hij dus ook”, vertelt Hemke. „Toen hij terugkwam, werd dat op de werkvloer echter niet geaccepteerd en kreeg hij nare opmerkingen van zijn collega’s en leidinggevende. Uiteindelijk heeft hij op mijn advies ander werk gezocht.”

Aan de andere kant is het lastig om te stellen dat je bij verslavingsproblemen beter je mond kunt houden, benadrukt Hemke. „Ik ken ook een ex-verslaafde die bij een advocatenkantoor werkte en daar júíst omarmd werd omdat hij het lef had er eerlijk over te zijn en af te kicken.”

Als je twijfelt of je je problemen wel aan je leidinggevende moet vertellen, denk dan ook eens aan de HR-manager. En anders kun je altijd op eigen houtje naar een bedrijfsarts of vertrouwenspersoon stappen, zegt Hemke. „Als werknemer heb je het recht om anoniem én zonder medeweten van je werkgever een bedrijfsarts te spreken, ook als je niet ziek bent.”