Jaarlijks lopen naar schatting 250.000 werknemers gezondheidsschade op door een arbeidsongeval of beroepsziekte.  Zo’n 10 procent is na een half jaar nog steeds ziek thuis en een deel daarvan kan nooit meer in de oude functie aan het werk zo staat te lezen in het proefschrift ‘Werknemerscompensatie in de steigers; naar een nieuwe aanpak van schadevergoeding en preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten’. Het laat zien dat het in Nederland slecht gesteld is met de behandeling van deze slachtoffers. Van de 25.000 slachtoffers met extra financiële schade komen er ‘slechts 4.000 in aanmerking voor enige schadevergoeding,’ aldus Eshuis. Een deel van de slachtoffers verkeert in een positie van sociale uitsluiting: zij kunnen niet meer deelnemen aan betaalde arbeid en zijn financieel zeer kwetsbaar.

Onheus bejegend 

Bovendien worden de betrokken slachtoffers volgens Eshuis vaak onheus bejegend. Zo kwam de promovendus in de praktijk situaties tegen waarin werknemers gedwongen werden te re-integreren in dezelfde functie waarin de beroepsziekte werd opgelopen. Ook komt het voor dat werknemers na een ongeval  moeten terugkeren op een werkplek die nog steeds onveilig is.

Zware juridische lijdensweg 

Werknemers die de financiële schade die zij hierdoor oplopen willen verhalen, moeten daarvoor de werkgever aansprakelijk stellen. In de praktijk betekent dit een zware juridische lijdensweg aldus Eshuis. “Omdat werknemers daar tegenop zien en bovendien bang zijn om hun baan te verliezen, laten ze dat schadeverhaal achterwege of doen ze dat pas als ze ontslagen zijn of een arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangen”.

Compensatie in NL 

Compensatie voor beroepsziekten en arbeidsongevallen is momenteel in discussie in Nederland. Patiëntenorganisaties, de vakbeweging, de Sociaal Economische Raad en de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vinden dat het tijd is voor een nieuw systeem van werknemerscompensatie. Nederland is onlangs op de vingers getikt door de internationale arbeidsorganisatie ILO, omdat het niet voldoet aan de eisen voor schadevergoeding en preventie van arbeidsongevallen.

Ander systeem 

Eshuis vindt in zijn onderzoek aanwijzingen dat een ander systeem beter zou kunnen werken. Hij pleit voor een aparte collectieve verzekering of een afzonderlijke cao-bepaling op basis waarvan  de werknemer recht krijgt op een vergoeding - zonder daarover ruzie te hoeven maken met zijn werkgever -  en ook sneller een dergelijke vergoeding ontvangt. Eshuis: “Zo’n regeling doet recht aan de slachtoffers, en is ook bevorderlijk voor het herstel. Want een slepende procedure is niet goed voor de gezondheid.”

Herhaling ongeval of beroepsziekte 

Het onderzoek levert ook aanwijzingen op dat na een ongevalsincident of beroepsziekte - Eshuis onderzocht onder andere de beroepsziekte RSI -weinig tot geen maatregelen worden genomen om de werkplek gezonder en veiliger te maken. Hierdoor is er een grote kans op herhaling van het ongeval of de beroepsziekte.

Preventiemaatregelen 

Eshuis: “We kunnen het als samenleving niet toestaan dat  bepaalde bedrijven ongebreideld letsel veroorzaken. Dat kost de samenleving veel geld. Daarom moeten na een arbeidsongeval of beroepsziekte altijd preventiemaatregelen  worden genomen. Als bedrijven dat niet vrijwillig doen, dan moeten ze worden gedwongen door de Arbeidsinspectie. Het zou bovendien goed zijn als slachtoffers door het bedrijf worden geraadpleegd over de te nemen preventiemaatregelen. Dat bevordert de kwaliteit van de preventie en voorkomt ook dat slachtoffers sociaal buitengesloten raken.”

Meer bemoeienis nodig

Financiële prikkels en zelfregulering stimuleren aldus Eshuis bedrijven niet voldoende om te zorgen voor veilige werkomstandigheden. “Dat blijken onjuiste denkbeelden. Er is veel meer bemoeienis nodig, van de samenleving en van preventie-experts. De huidige compensatiesystemen hebben nauwelijks een preventief effect.”

Het empirisch onderzoek bestaat uit juridische analyse van werknemerscompensatiesystemen in Nederland en België, vragenlijstonderzoek onder werknemers en werkgevers en zeven casestudies.