In veel organisaties moet hetzelfde werk met minder mensen gebeuren. Werknemers ervaren hierdoor een hogere ‘workload’ en tempodruk, hebben minder het gevoel dat ze hun eigen werk kunnen organiseren en verdelen, en dat leidt tot meer stress in het werk. Daarnaast ervaren mensen de financiële druk van de recessie en maken ze zich zorgen over hun privé situatie. Dat zijn belangrijke redenen waarom verzuim door psychische klachten is gestegen aldus het arbobureau. In 2010 had 17 procent van het langdurig verzuim een psychische oorzaak, in 2011 20 procent en in 2012 29 procent. Verzuim door klachten aan het bewegingsapparaat (zoals rugklachten, nekklachten en schouderklachten) bleef in deze periode ongeveer gelijk (38 procent in 2010 en 35 procent in 2012) en verzuim door andere lichamelijke klachten daalde van 40 procent in 2010 naar 30 procent in 2012.

 

Jonger overspannen

De cijfers van 365 laten zien dat de stijging van verzuim door psychische klachten vooral komt door overspannenheid. Verzuim door overspannenheid is in 2012 twee keer zo hoog als in 2011. “Mensen die werkstress ervaren zijn geneigd om het na hun werk rustig aan te doen. Zij besteden minder tijd aan hobby’s, sport en sociale contacten, terwijl dat mensen juist weer energie geeft. Als mensen meer energie in hun werk moeten stoppen dan dat zij aan nieuwe energie opdoen, dan gaat het mis.” aldus Dr. Corné Roelen, bedrijfsarts en epidemioloog bij 365/ArboNed.

Overspannenheid trof in 2012 een jongere leeftijdscategorie. “De piek van verzuim door psychische klachten lag meestal in de leeftijdscategorie 35-39 jarigen”, licht Roelen toe, “terwijl in 2012 die piek verschoof naar de categorie 30-34 jarigen. Dertigers zitten in het ‘spitsuur’ van hun leven, hebben vaak jonge kinderen en moeten een druk gezin combineren met een drukke baan en een druk sociaal leven. “Daarbij komt dat jonge mensen toenemend werken in tijdelijke aanstellingen en het is een bekend fenomeen dat baanonzekerheid bijdraagt aan stress”, aldus Roelen.

 

Sneller aan het werk

Ook bij psychisch verzuim daalde de gemiddelde verzuimduur. Een kortere verzuimduur is economisch gunstig, want korter verzuim kost minder en werkgevers leiden minder productieverlies. Maar of korter verzuim ook gezonder is en bevorderlijk is voor de productiviteit betwijfelt Roelen. “Niet als mensen op dezelfde manier het werk weer oppakken. Werknemers die uitvallen met psychische klachten leren tijdens zo’n periode anders om te gaan met werkdruk, zodat ze minder last hebben van stress.” Werknemers en werkgevers breken dit herstelproces soms te snel af en kiezen voor een - tijdelijke - reductie van de werkbelasting. Dit blijkt in de praktijk geen duurzame oplossing. Want wanneer de werkdruk weer op het oude niveau is, is het risico op uitval weer net zo groot. Belangrijk, want door de ‘Wet beperking ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid vangnetters’ blijven werkgevers nu ook financieel verantwoordelijk voor werknemers die ziek uit dienst gaan tijdens de proeftijd, of na afloop van een tijdelijk contract.

Veel werk of hard werken is niet per definitie slecht. “Als mensen controle over hun werk hebben en steun ervaren op de werkvloer dan kunnen zij heel wat werk verzetten”, aldus Roelen. Eigen onderzoek van 365 bevestigt bovendien dat mensen die een goede conditie hebben niet alleen lichamelijk werk beter aankunnen, maar ook beter bestand zijn tegen mentale belastingen in het werk, zoals tijdsdruk, tempodruk en conflicterende werktaken.

 

Misverstanden voorkomen

Veel psychische aandoeningen beginnen met klachten die tot irritaties op de werkvloer kunnen leiden. Zo begint overspannenheid vaak met een kort lontje; werknemers hebben minder geduld, zijn sneller op hun tenen getrapt en reageren kortaf soms zelfs cynisch naar collega’s. Pessimisme kan uitmonden in somberheid en lusteloosheid wat door werkgevers of collega’s nogal eens opgevat wordt als ‘demotivatie’ of zelfs ‘luiheid’ terwijl de werknemer een depressie ontwikkelt. Mensen met beginnende angst of paniekklachten mijden taken of situaties, vooral situaties waar veel mensen aanwezig zijn zoals overleg of bijscholing. Dit kan worden geduid als onwil om vergaderingen of scholing bij te wonen.

 

Laat controle en planning aan werknemer

Roelen adviseert: “Werkgevers zijn bij psychische klachten vaak huiverig om het gesprek met de werknemer aan te gaan. Niet alleen omdat werkgevers zich dan op het persoonlijk vlak begeven, maar ook omdat je praat over de emoties van je werknemer. In dat geval kan positief etiketteren helpen. Mensen voelen zich vaak schuldig. In plaats van het negatieve etiket ‘ziekte’ of ‘falen’ kun je mensen laten inzien dat het niet verstandig is om nog langer zo door te gaan. Het is tijd om tot bezinning te komen en de dingen anders te gaan aanpakken.” Dit kan voorkómen dat de situatie escaleert in een conflict of lang verzuim. Werkgevers willen graag eigen regie in de aanpak en het voorkómen van verzuim. Maar ze kiezen daarbij vaak voor een directieve aanpak, die de regelruimte van werknemers meestal inperkt. En dat werkt averechts. “Werkgever en werknemer kunnen beter samen de regie nemen. Vertel als werkgever wat je van iemand verwacht en in welk tijdsbestek, maar laat de controle en de planning van werk zoveel mogelijk over aan de werknemer.”

 

Preventief spreekuur

Werknemers zouden op hun beurt eerst zelf naar de werkgever moeten stappen, vóórdat zij zich ziekmelden. Of zij kunnen gebruik maken van een preventief spreekuur bij hun arbodienst. Werkgevers kunnen ook bij hun arbodienst advies inwinnen. “Bedrijfsmaatschappelijk werkers kunnen werknemers psychosociaal begeleiden. En arbeids- & organisatieadviseurs kunnen werkgevers preventief adviseren. Aan deze vormen van begeleiding is vaak wel een prijskaartje verbonden. Geld dat in de huidige economische tijd moeilijk te vinden is. Maar als je je realiseert dat de kosten van verzuim met psychische klachten kunnen oplopen tot wel 30.000 euro, dan kan de keuze om te betalen voor een paar adviesgesprekken met arbodienstverleners veel ellende voorkómen”, vindt Roelen.