De term mentaal verzuim is bedacht door adviesbureau United Sense. Mentaal verzuim houdt in dat een werknemer minder doet dan waartoe hij in staat is. Het verschil tussen wat hij kan en wat hij doet kan behoorlijk groot zijn. Het metaal verzuim kan op zeer uiteenlopende manieren plaatsvinden. Het meest is sprake van tekortschieten bij de uitoefening van taken en het nemen van verantwoordelijkheden. De werknemer is fysiek aanwezig, maar levert vanwege een geringe betrokkenheid onvoldoende bijdrage aan de doelstellingen van de organisatie. De medewerker is wel op de zaak, maar hij of zij is er niet voor de zaak. Het is meestal geen kwestie van onwil, maar mensen worden tot dergelijk gedrag gedwongen door de omstandigheden. Vaak heeft niemand dat in de gaten, omdat iedereen het druk heeft met zijn eigen zaken.

 

Onvoldoende grip

Mentaal verzuim kan werknemers machteloos, koppig en star maken, terwijl ze best anders zouden willen. Volgens een onderzoek van United Sense willen mensen eigenlijk graag werken, maar verliezen ze op een bepaald moment hun drijfveer. Dat gebeurt omdat ze in een situatie komen waarin ze onvoldoende grip hebben op hun werk. Werk dat ze eerder zingevend vonden, wordt voor hen zinloos en vervreemdend.

 

Collectief beperkende denkbeelden

Het adviesbureau ziet een belangrijke oorzaak van mentaal verzuim in collectief beperkende denkbeelden en overtuigingen. Het gaat dan bijvoorbeeld om ideeën als ‘het heeft (hier) toch geen zin’ of ‘Zo gaat dat hier nu eenmaal’. Daarnaast neemt mentaal verzuim toe naarmate er meer reorganisaties en fusies zijn. Het effect van kostenbesparingen kan bijvoorbeeld verloren gaan doordat ze zorgen voor mentaal verzuim wat vervolgens leidt tot extra kosten voor een organisatie.

 

Ondergewaardeerd

Een andere oorzaak van mentaal verzuim is dat medewerkers zich ondergewaardeerd voelen. Ook kan hun moraal omlaag gaan als hun werkgever collega’s op een slechte manier laat afvloeien. Werknemers denken dan dat dit hen ook kan overkomen. Verder kan volgens het adviesbureau een graaicultuur waarbij topmanagers buitensporig meer verdienen dan het andere personeel mentaal verzuim opwekken.

 

Persoonlijke factoren

Behalve organisatiegerelateerde oorzaken kunnen ook werkgerelateerde en persoonlijke factoren de achtergrond vormen voor hoog mentaal verzuim. Neem een team dat al heel lang samenwerkt en waar het werk geleidelijk een verlengstuk van het privéleven van de leden is geworden. Er gaat relatief veel tijd naar privézaken en plezier hebben op het werk is het belangrijkste geworden. Als een teamlid dan niet meer  tevreden is of privéproblemen heeft dan kan zo iemand in stilte lijden. Alle collega's weten het, maar niemand informeert de manager. Zo’n teamlid kan lange tijd mentaal verzuimen. Hij houdt zich op de achtergrond in zijn team en richt zich steeds minder op zijn werk.

 

Vermogen zoek

Op het eerste zicht gaat het bij mentaal verzuim om het verzaken van taken. In feite is echter sprake van een afname van het vermogen er helemaal voor te gaan. De werknemer geeft zich niet meer helemaal voor datgene waar hij zich aan verbonden heeft. Managers denken vaak dat een werknemer niet geschikt is voor zijn taak, terwijl er in feite sprake is van mentaal verzuim. Ze blijven daardoor onwetend over de feitelijke omvang van het fenomeen in hun organisatie. Uit een scan van United Sense blijkt dat medewerkers structureel meer mentaal verzuim in hun organisatie waarnemen dan de meeste managers.

 

Mentaal verzuim herkennen

U kunt ervan uitgaan dat u het verschijnsel mentaal verzuim overal terugvindt waar zaken niet lekker draaien. Mentaal verzuim kunt u aan de volgende symptomen herkennen:

• conflicten en communicatieproblemen
• omzet- en rendementsverlies
• een hoog ongewenst verloop van medewerkers en klanten
• uw organisatie heeft een slecht imago
• een afname van het geloof en vertrouwen in de organisatie en in elkaar
• informatie raakt snel vervormd
• een gesloten cultuur en weerstanden tegen veranderingen
• onzekerheid en weinig zelfvertrouwen
• desinteresse en onverschilligheid
• medewerkers komen afspraken vaak niet na
• het personeel is afwachtend en schuift werk op elkaar af.

 

Mentaal verzuim en ziekteverzuim

De kosten van mentaal verzuim zijn beduidend hoger dan die van ziekteverzuim. Mentaal verzuim is twee tot drie keer omvangrijker dan het bekende ziekteverzuim. Een organisatie van 100 medewerkers verliest volgens onderzoek jaarlijks 100.000 tot 180.000 euro bij één procent mentaal verzuim.

 

Negatieve energie

United Sense komt tot de gewaagde en niet door analyses van arbeidsverzuim door ziekte onderbouwde stelling dat voor het grootste deel van het ziekteverzuim geldt dat de oorzaak ligt bij onbehandeld mentaal verzuim. De oorzaken van mentaal verzuim zijn voor 50 tot 80 procent dezelfde als die van ziekteverzuim en van ongewenst verloop van werknemers. Arbeidsverzuim door ziekte is volgens het adviesbureau een van de uitingsvormen van negatieve energie. Als u als werkgever sterk stuurt op dat verzuim, kan het best dat u het halveert. De kans is dan echter aanwezig dat de negatieve energie op een andere manier de kop opsteekt.

 

Tijdelijke reductie van verzuim

Neem de situatie dat een werkgever toenemend arbeidsverzuim door ziekte ‘aanpakt’ door de eerste ziektedag voor rekening van de zieke medewerker te laten komen. Daarnaast beloont de werkgever medewerkers die een jaar niet verzuimen met extra vrije dagen. Het effect zal inderdaad een (tijdelijke) reductie van verzuim zijn. De totale hoeveelheid negatieve energie neemt echter niet af. Die kan zelfs toenemen omdat werknemers zich onterecht bestraft voelen als ze een dag echt ziek zijn. De negatieve energie uit zich anders. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van een lagere arbeidsmoraal, negatief gepraat over de organisatie of minder aandacht voor klanten.

 

Behandelen mentaal verzuim

Met het herkennen en erkennen van mentaal verzuim in uw organisatie krijgt u er al voor de helft grip op. Daarvoor is noodzakelijk dat u uw eigen aandeel in het mentaal verzuim onder ogen ziet. Pas dan kunt u het mentaal verzuim effectief aanpakken. Ziet u in dat er sprake kan zijn van mentaal verzuim dan kunt u het beste eerst kijken naar de belemmerende factoren die u waarneemt in uw organisatie. Daarin liggen namelijk de belangrijkste factoren voor het ontstaan en toenemen van mentaal verzuim.

 

Ontspanning

Pas wel op dat u niet alle werktijd waarin werknemers niet direct met hun werk bezig zijn als mentaal verzuim gaat zien. Iedereen is wel eens ‘privé’ bezig en dat geeft ook de noodzakelijke ontspanning op de werkvloer. Daarnaast is het soms onvermijdelijk dat mensen privézaken vanaf de werkvloer regelen. Het even met wat anders dan werk bezig zijn verzet de zinnen en zorgt voor nieuwe energie op het werk. Als u werknemers hierin binnen redelijke grenzen vrijlaat, krijgen zij een positievere houding tegenover u als werkgever. Daardoor zijn ze waarschijnlijk juist bereid een stap extra te zetten voor uw bedrijf.

  

Meer informatie over mentaal verzuim vindt u op www.mentaalverzuim.nl