Op een schaal van 1 tot 10: hoe positief is de cultuur in je team of organisatie? Meestal kun je verbeteren, zowel in plezier als in positieve impact, want de ecologische, technologische en sociale veranderingen gaan steeds sneller. Het goede nieuws: jij maakt verschil - of je nu leidinggevende of teamlid bent. Benut de inzichten en tools uit de positieve psychologie en organisatiewetenschap en lever een positieve bijdrage voor mensen, milieu, maatschappij én de financiële prestaties van je organisatie. Dit is deel 2 in een reeks van vier artikelen.

De basis van een positieve cultuur telt vier elementen: Positief Denken en Deviatie, Gezamenlijk positief Doel, Verbinding en Samenwerken, Leren en Autonomie. In deze blog kijken we naar het gezamenlijke positieve doel.

Een positieve organisatiecultuur wordt geïnspireerd en krijgt richting door het gezamenlijke positieve doel. Een gezamenlijk positief doel, het Engelse purpose, is wat teams en organisaties vleugels geeft. Het is geen doelstelling, maar een langetermijn, betekenisvol doel dat een groter geheel dan jezelf dient. Het is een hogere missie - maar geen missie-statement op papier. Zo’n positief doel inspireert ieders denken en doen, alle acties en interacties, beslissingen en prioriteiten. Het leeft. Een positief doel richt zich op mogelijkheden, niet op beperkingen. Het formuleert positief wat je wil bereiken (en niet wat je wil vermijden) en wat je zelf kunt doen (niet wat buiten je controle ligt).

Drie denkwijzen over werk

Je kent misschien het verhaal van drie metselaars die natuursteen in grote blokken hakten. Toen een voorbijganger vroeg wat ze aan het doen waren, zei de eerste metselaar: "Ik hak stenen”. De tweede antwoordde: "Ik bouw een muur." De derde straalde: "Ik bouw een kathedraal!"
Dit verhaal sluit aan bij Lyubomirsky’s onderzoek dat drie denkwijzen over werk onderscheidt: mensen zien werk als een baan, een carrière of een roeping. Heb je een baan, dan kijk je op de klok omdat werk een manier is om in je levensonderhoud te voorzien. Met een loopbaan wil je hogerop en kijk je naar de kalender om je voortgang te meten. Heb je een roeping, dan wil je een verschil maken. Je doet wat je graag doet. Je kijkt niet op klok of kalender, maar je voelt urgentie: het is tijd voor positieve verandering!

Ecologische en sociale bijdrage

Anno 2022 hebben we Environment, Social and Governance, ofwel ESG-uitdagingen die we tegelijk moeten verbeteren. Klimaatverandering, sociale ongelijkheid en eerlijke regelgeving beïnvloeden het speelveld. Een positief doel dat bijdraagt aan verbeteringen op dit gebied, geeft organisaties en mensen energie en richting. Zowel klanten als werknemers vragen dat van bedrijven. Recent McKinsey onderzoek constateert: “92 procent wil dat bedrijven zich uitspreken over ESG-uitdagingen, waarbij 74 procent erop wees dat CEO's het voortouw moeten nemen.” Dus, waar begin je? In mijn boek ‘Positieve cultuur doe je samen’ vind je individuele reflectie, oefeningen om met collega’s te doen en dingen die je als leidinggevende en organisatie kunt doen aan het positieve doel.

Waar kom jij je bed voor uit? De mens leeft niet van brood alleen. Betekenis is cruciaal. Of, zoals Herman Finkers zei (in de film De beentjes van Sint Hildegard):

'Het heeft geen nut, maar het heeft wel zin.'

In het streven naar efficiëntie en hogere winstmarges is betekenis of een inspirerend doel niet de eerste prioriteit. De laatste decennia zijn professionele bureaucratieën en systemen geprofessionaliseerd vanuit de gedachte van maakbaarheid, efficiëntie en marktwerking. Het aandeelhouderskapitalisme was een belangrijke aanjager van de financiële crisis van 2008, de huidige klimaatcrisis, de vermoeiende ratrace, toenemende ongelijkheid en de-humanisering van grote organisaties inclusief de overheid. De mens is een radertje in de machine en is te druk voor reflectie, leren of verbinding met anderen.

We hebben echter wel behoefte aan verbinding, leren en betekenis. Onze behoeftes corresponderen met de vier biologische drijfveren in het menselijk brein: de behoefte om je met anderen te verbinden, om te leren en te begrijpen (betekenis), om doelen/resultaten te bereiken, en om je te verdedigen (Paul Lawrence, Nitin Nohria, 2002).

Daniel Pink liet zien dat als je eenmaal voldoende inkomen verdient, je vooral autonomie wilt, beter worden in je vak én zingeving. Zingeving kun je zeker halen uit het oplossen van wereldproblemen. Maar ook een minder nobel, maar wel uitdagend doel kan teams positieve energie geven.

Het Nederlandse Brand New Day schudde de pensioenmarkt in 2010 wakker als snelle internet pensioenverzekeraar: Calvinistisch in kosten, Bourgondisch in service. Ze zijn ondernemend; klanten kunnen zelf hun pensioen en meer regelen. Maar bij vragen ook snel terecht bij een 'echt mens': direct iemand aan de lijn, zonder irritante keuzemenu’s. Als je wilt, kun je de directeur bellen. De menselijk maat telt, net zoals lage kosten. Ze zijn extreem klantgericht en willen een 9 of een 10 krijgen van de klant. Dat krijgen ze van 34 procent dan ook. Tachtig procent zou BND aanraden aan anderen. Snelle winst is niet het doel, een langetermijnrelatie wel. BND wil een goede organisatie zijn, houdt niet van hiërarchie, groeit als kool, en doneert voor ieder compliment van een klant 10 euro in de borrelpot. Zoals een medewerker schrijft op Linkedin: “Ik ben nog een redelijke Brand Newbie, maar weet al dat ik hier nog lang zal blijven. Als IT'er aan financiële systemen werken is een uitdagende klus maar geeft veel voldoening. Combineer dit met het sociale karakter van BND en je trekt een groep professionals aan die een topprestatie willen leveren en tegelijkertijd weten te genieten van het leven.”
Oftewel: ook doelen zoals samen topprestaties leveren en het beste voor je klanten bereiken geven veel energie. Ook dat werkt als een gezamenlijk inspirerend doel. Denk aan Coolblue’s slogan 'Alles voor een glimach'. Ook zij richten zich primair op de klant en dat kan energie geven.

Wil je meer positieve deviantie - kijk dan of jullie gezamenlijke inspirerende doel de wereld een stukje beter kan maken.

Oefening: van buiten naar binnen

Blijf niet in je eigen bubbel of team zitten. Contact met interne en externe klanten, leveranciers, opinieleiders, familie, vrienden, kunstenaars, onderzoekers en studenten in jullie vakgebied geeft betekenis aan en input voor je werk. Wat draagt je team of organisatie bij aan deze groepen stakeholders? Hoe zien zij de wereld? Wat hebben ze nog meer nodig? Welk advies hebben ze? Wat zouden zij (nog meer) doen met jullie sterke punten? Denk ook aan de ‘stille stakeholders’: wat zouden de natuur en de toekomstige generaties zeggen, als ze deze vragen konden beantwoorden?

Je kunt de antwoorden verzamelen en de informatie presenteren aan je team. Of nodig bepaalde doelgroepen uit voor een brainstorm of workshop met je team rond deze vragen.

• Wat dragen wij bij aan [ander team, deze doelgroep, de wereld]?
• Wat gaat goed - wat is onze toegevoegde waarde?
• Wat hebben ze nog meer nodig?
• Welk advies hebben ze?
• Wat zouden zij (nog meer) doen met jullie sterke punten?

Wij helpen mensen om

Maak gezamenlijk de zin af: “Wij helpen mensen om…” Dit kun je doen voor je organisatie (de mensen in de buitenwereld) maar ook voor je team (waarbij de mensen die je helpt ook collega’s uit andere teams en afdelingen zijn). Beide zijn belangrijk, maar wat je kunt doen voor externe klanten is vaak mega motiverend. Hoe maken jullie hun leven makkelijker, leuker, beter - welke behoefte vervul je? Welke bijdrage lever je?

Veel meer theorie, tips en oefeningen vind je in het boek. Ga ervoor!

Cultuur maak je samen

In het boek Positieve Cultuur doe je samen! vind je alle theorie uit de positieve psychologie en organisatiewetenschap die je nodig hebt. Maar het is ook een praktische gereedschapskist met voorbeelden, reflectievragen en oefeningen, inclusief suggesties voor teamsessies om de vier elementen van een positieve cultuur samen te ontwikkelen. Ieder hoofdstuk kun je individueel toepassen, samen met collega’s, en als leidinggevende voor het hele team.

Floreren is fijn voor mensen en prestaties, maar ook voor de wereld. Want alles wat je op je werk leert, neem je mee naar huis en in de maatschappij. Zo geven we positief denken en doen door. Voor de klimaatuitdaging hebben we al onze creativiteit, samenwerking, veerkracht, leervermogen en daadkracht nodig. Doe je mee? Jij maakt verschil - of je nu leidinggevende of teamlid bent. Op naar meer positieve teams en organisaties - want we moeten beter gaan samenwerken om de ecologische, sociale en technologische uitdagingen aan te gaan. Ook jouw team kan positieve impact hebben.

Lees hier deel 1: Positief denken en doen en deel 2: Verbinding en samenwerken