Hogere productiviteit, minder deeltijdwerk, digitalisering en scholing. Niet de kennis moet worden bijgespijkerd, maar de vaardigheden. En vooral diegenen die gericht zijn op groene transitie, digitalisering en gezondheidszorg, vitale onderdelen van de economie. Dat zijn de oplossingen die IMF-onderzoeker Bernardin Akitoby aanbeveelt.

'Er zijn voorbeelden van grote bedrijven die voor deze aanpak kozen, waarbij ze medewerkers stimuleerden om zich te scholen, zonder dat de druk van baanverlies speelde'

Onvoldoende gebruik van scholingsbudget

Voor zover geen nieuws onder de zon, deze oplossingen zijn al eerder geopperd. Volgens Jannes van der Velde, woordvoerder van werknemersvereniging AWVN legt het IMF de vinger op de zere plek. “Met dit vraagstuk worstelen we al tien jaar. Er zit ontzettend veel geld voor scholing in allerlei potjes, maar er wordt onvoldoende gebruik van gemaakt,” zo laat hij CHRO in een reactie weten.

Eind januari constateerde AWVN dat er jaarlijks anderhalf miljard euro aan scholingsgeld op de plank blijft liggen bij werkgevers. Dat is 45 procent van alle beschikbare scholingsbudgetten. Het gebrek aan scholingsbereidheid ligt dus niet aan de financiële faciliteiten.

Pijnlijke associaties met scholing

Volgens Van der Velde maken werknemers er onvoldoende gebruik van, vooral degenen die er het meeste voordeel van zouden hebben. “Meestal werknemers die relatief weinig scholing hebben gevolgd. Sommigen hebben pijnlijke associaties bij de term scholing. Terwijl opleidingsmethodieken sterk zijn verbeterd, denk maar aan leren op de werkplek.”

Ook de Sociaal Economische Raad (SER) bracht vanwege het gebrek aan scholingsbereidheid opnieuw het vier jaar oude kennisdocument over een leven lang leren onder de aandacht. De SER adviseert werkgevers in dit document om werknemers te informeren over opleidingen en ze te stimuleren om er gebruik van te maken. Daarnaast adviseert de raad om handelingsperspectief en voldoende faciliteiten te bieden. En om werknemers vertrouwen te geven als zij een opleiding gaan volgen. 

Zekerheid in de waagschaal stellen

Er kunnen wel diverse oplossingen zijn, de problematiek is hardnekkig, ziet Van der Velde. Volgens hem zijn mensen die iets anders willen vaak veertigers of vijftigers. Degenen met een hogere opleiding of een goede positie pakken hun kansen wel, maar mensen met minder scholing doen dat veel minder. Zij voelen er weinig voor om de financiële zekerheid van hun baan in de waagschaal te stellen voor een opleiding.”

Om deze weerstand weg te nemen is een vorm van financiële zekerheid geboden voor wie zich wil ontwikkelen. Dat begint bij het informeren over de kansen en de mogelijkheden, stelt Van der Velde. “Laat bijvoorbeeld zien dat het leven goedkoper wordt als de kinderen de deur uit zijn en als de hypotheek is afgelost. Dat financiële risico’s kleiner worden en de mogelijkheden groter.”

Een goed onderbouwde keuze maken

“Laat ook zien welke loopbaankeuzes er mogelijk zijn in termen van functies, zekerheid, haalbaarheid en inspanning. Zodat mensen een goed onderbouwde keuze kunnen maken waar ze achter staan.”

“Er zijn voorbeelden van grote bedrijven die voor deze aanpak kozen, waarbij ze medewerkers stimuleerden om zich te scholen, zonder dat de druk van baanverlies speelde. Dat scheelde ontzettend veel aan ontslagen en sociale regelingen toen er later wel gereorganiseerd moest worden. Het kan, maar dat begint bij het overtuigen van medewerkers. Daar valt nog veel te winnen.”