Het lijkt een nieuw modewoord, nu de dagelijkse actualiteit veel aandacht heeft voor het fenomeen ‘grensoverschrijdend gedrag’. Het is alleen niet van gisteren, het was er namelijk altijd al. Dit heeft te maken met normen, waarden, verwachtingen en de (over het algemeen) gebrekkige communicatie van al deze zaken.
Laten we een paar componenten langslopen, om wat bewustwording te krijgen over hoe ingewikkeld dit eigenlijk is.

Opvoeding

De veel gehoorde zin: ‘voed je zonen op’, leek nogal tekort te schieten, toen ik de reacties van de vrouwen in BOOS zag. Reacties die ik als extern vertrouwenspersoon wekelijks zie: schaamte, angst, niet durven aangeven dat je je niet (meer) prettig voelt in de situatie. Dit heeft niet alleen te maken met jongens, dit heeft te maken met ons allemaal. In onze opvoeding (geven en ontvangen) is het essentieel dat je, ongeacht je sekse, leert wat persoonlijke grenzen zijn, hoe je deze kenbaar kunt maken en wat te doen wanneer iemand deze toch overschrijdt. Ook heeft het te maken met een voorbeeld van gelijkwaardigheid. Kunnen de mensen die jou opvoeden allebei aangeven wat zij willen, hoe ze het willen en wat dit hen oplevert?
Het antwoord is: vaak niet… In de meeste gevallen dragen we deze zaken niet bewust over. Sterker nog: we dragen onbewust allerlei patronen en overtuigingen over die helaas juist in de hand werken dat grensoverschrijdend gedrag kan ontstaan en blijven bestaan.

Gedrag

Dit is een heel groot verzamelwoord van alles wat wij laten zien of doen. We zijn alleen zoveel meer dan ons gedrag…. Gedrag is een uitkomst van alles wat denken, voelen, onze overtuigingen, onze gehele perceptie van de wereld. Nog ingewikkelder: iedereen heeft een unieke perceptie, roze bril als het ware, die dus niet op elkaar zijn afgestemd. Door cultuur en ook wetgeving, zijn er bepaalde ‘regels’ waar we ons aan houden. Of hopen te houden. Bij grensoverschrijdend gedrag (ook een groot gebied) past gedrag van de ander niet in jouw perceptie, niet in jouw waarden en normen palet. En dat mag altijd gezegd worden.

Hoe pak ik dat aan?

Grenzen zijn spelregels die de omgang met jezelf en anderen makkelijker maken. Deze spreek je, waar je maar kunt, aan de voorkant af. Spelregels maken tijdens het spelen is erg ingewikkeld en schept verwarring. Door grenzen stellen schep je voor anderen duidelijkheid én persoonlijke ruimte voor jezelf.

Misschien ben je iemand die nu eenmaal graag anderen helpt? Je voelt je er goed door, of je vindt het gewoon het juiste om altijd ‘ja’ te zeggen wanneer anderen je om hulp vragen.
Of ben jij iemand die zijn grenzen wel kent, maar ze niet durft aan te geven wanneer het erop aankomt? Wil jij conflicten liever uit de weg gaan en denk je daarom telkens bij een grens-moment ‘ach, voor deze ene keer’?
Nog een veel voorkomende optie: je hebt moeite met ‘nee’ zeggen. Deze optie komt vaak voor in combinatie met bovenstaande opties, of is een probleem op zich. Hoe dan ook, ‘nee’ of ‘stop hier’ zeggen is cruciaal in het aangeven en beschermen van je grenzen.

Bespreek dit eens met collega’s, vrienden, familie: waar liggen mijn grenzen eigenlijk en geef ik deze voldoende aan?
Dit is overigens niet hetzelfde als uitleggen of je verdedigen voor een grens: totaal onnodig namelijk. Grenzen zijn persoonlijk, reëel en niet ter discussie.
Helpende vragen om jouw grenzen te bepalen zijn:
“Anderen mogen niet…..”
“Ik heb het recht om te vragen om…….”
“Om mijn tijd en energie te beschermen, is het geoorloofd om…..”

Grenzen hebben vaak ook een achtergrond: een ervaring, zowel positief als negatief, kan hieraan hebben bijgedragen. Aan mensen die je vertrouwt, kan je de achtergronden van jouw grenzen kenbaar maken. Bij anderen kan je volstaan met ze simpelweg aangeven en de checkvraag stellen of men zich aan die grenzen kan houden.

De grens overschrijden

Iedereen heeft (bewust of onbewust) een keer iemand anders grens overschreden. Ook daarin ervaren we verschil (vindt men het één erger dan het ander). In essentie is al het grensoverschrijdend gedrag ongewenst. Leed is niet vergelijkbaar en het zwaarst voor diegene die het draagt.
Zorg dat je een persoon hebt waar je naartoe kunt wanneer iemand jouw grens overschrijdt. Bedenk die liefst wanneer er niets aan de hand is, in alle rust. Bespreek wat je voelt en denkt en kijk samen naar mogelijke handelingen die je kunt of wilt doen om de situatie voor jou beter te maken. Dit kan op je werk en in de thuissituatie.

Vertrouwenspersoon

In de werkomgeving is er wellicht ook een vertrouwenspersoon. Die is er speciaal voor jou en voor het (in vertrouwen) bespreken van dingen. Deze vertrouwenspersoon mag niets doen zonder toestemming van jou als melder en dus heb je zelf alle controle over wat wel en niet gebeurt met die informatie. De vertrouwenspersoon kan je helpen in het bedenken van wegen om het voor jou beter te maken. Er bestaan intern- en extern vertrouwenspersonen. Intern vertrouwenspersonen werken bij het bedrijf zelf en zijn jouw collega. Extern vertrouwenspersonen zijn niet in de organisatie werkzaam. Zij zijn onafhankelijk buitenstaander. In sommige gevallen wil de melder de zorg liever niet bespreken binnen het bedrijf, dan is een extern vertrouwenspersoon fijn. In andere gevallen is een interne vertrouwenspersoon juist fijn omdat deze dichtbij is en vanuit eigen ervaring in de organisatie kan meedenken.

Tips

• Zet op een rij wat voor jou echt grenzen zijn (ook een leuke oefening met kinderen)
• Schrijf mogelijkheden op om deze goed aan te geven aan de benodigde mensen
• Kies een persoon in jouw omgeving waar je naartoe gaat in grensoverschrijdende situaties
• Bedenk wat je zou willen doen in de situatie dat iemand jouw grens overschrijdt en zet deze af tegen wat je in werkelijkheid tot nu toe deed
• Oefen meerdere keren hardop wat je zou willen doen, zodat wanneer je in de situatie komt, je het al eens hebt gedaan en dus meer voorbereid bent (minder verrast of overrompeld)

In alle gevallen: blijf er niet alleen mee zitten.
Je hoeft het niet alleen te doen!

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in Dentista magazine