Eerst even terug naar de basis. Want wat is nu eigenlijk een zzp’er? We weten allemaal waar de afkorting voor staat, maar in mijn ogen is de ene zzp’er de andere niet. Ik onderscheid grofweg drie categorieën. De eerste groep bestaat uit mensen die min of meer gedwongen zijn zelfstandige te worden. Dit zijn bijvoorbeeld mensen die uitvoerend werk doen, zoals postbodes, thuiszorgmedewerkers en bouwvakkers. Om de concurrentie aan te gaan, hebben hun opdrachtgevers voor deze personeelsconstructie gekozen. Weg met de dure vaste werknemers, moeten zij gedacht hebben. Waarna de mensen die nota bene verantwoordelijk zijn voor de core business van het bedrijf niet meer in dienst kwamen. Dan is er de tweede groep zzp’ers: degenen die voor zichzelf zijn begonnen omwille van financiële redenen. Vaak doen ze hetzelfde werk als bij hun voormalige werkgever, maar hun uurtarief verdwijnt nu in hun eigen zakken, waardoor ze aan het eind van de maand een stuk meer overhouden. En tot slot zie ik een derde groep die uit ideologie ondernemer is geworden. Mensen met een bepaalde passie of een specialisme, zoals tennisleraren, interimmanagers en marketingtalenten.

Bomschade

Dat de DBA inslaat als een bom is duidelijk, maar de impact verschilt per groep. Zo vind ik het niet verwonderlijk dat de tweede groep op zijn achterste benen staat. Sommige opdrachten kunnen ze straks niet meer aannemen, omdat het goedkeuren van de nieuwe modelovereenkomst misschien wel zes weken in beslag neemt en de opdracht al binnen een week moet zijn opgeleverd. Voor het merendeel van de derde groep wordt de nieuwe regeling even wennen. Ik werk zelf veel samen met interimmers die heel specifieke kennis toevoegen aan het bedrijf, en zo’n modelovereenkomst vol standaardafspraken betekent voor ons een andere manier van werken. Ik ga daarbij gewoon af op het advies van die gespecialiseerde kracht – anders had ik hem of haar niet ingehuurd.

Kritisch kijken

Nee, het is niet direct de tweede groep die van de afschaffing van de VAR profiteert. Wél vooral de eerste groep en die wordt naar mijn mening ook gevormd door de meest kwetsbare zzp’ers. Zij hebben er immers niet zelf voor gekozen om dit werkverband aan te gaan. De DBA dwingt werkgevers weer na te denken over hun bedrijfsprocessen: moet ik voor dit project wel zzp’ers inhuren of is het juist verstandig weer te investeren in eigen personeel door opleidingen en trainingen? Ik ben het eens met de critici die de eerste fouten in de modelovereenkomsten van de Belastingdienst al hebben gespot. Dat zijn natuurlijk slordigheden. Maar in de basis is het plan goed. En eigenlijk is de beweging in de arbeidsmarkt ook wel noodzakelijk. Nederland loopt voor op andere landen als het gaat om flexibilisering in werken. Om die reden werd destijds ook de VAR in het leven geroepen: de regeling maakte de flexibele inzet van personeel nodig. Wat mij betreft is echter de tijd voorbij dat organisaties altijd maar kiezen voor de gemakkelijke weg. Zelf mogen ze ook best wat moeite en energie stoppen in de mensen die waarde toevoegen aan hun bedrijf.

Word geen V&D

Mijn boodschap aan organisaties? Wees creatief. Blijf niet vasthouden aan oude gewoonten, word geen V&D, maar durf mee te gaan in de veranderingen in de arbeidsmarkt. Te beginnen bij de FNV: schrap de leeftijdsdiscriminatie eens uit jullie cao’s. Andere bedrijven zouden de zzp’ers die nu hun flexibele schil vormen in vaste dienst moeten nemen. Wat mij betreft zijn voor hen de kosten niet het juiste argument om vast te blijven houden aan zzp’ers. Als er bezuinigingen nodig zijn, is het veel belangrijker eerst te kijken naar andere posten. Elke organisatie zou een advocaat van de duivel moeten hebben. Zitten we niet in een te duur pand? Is het salaris van onze C-levelmanagers niet te hoog? Bovendien kun je van de kosten van vijf maanden een zzp’er inzetten, een jaar lang zo’n zelfde persoon in dienst nemen. Dat betekent zeven maanden langer een extra kracht in je organisatie! En nog belangrijker: op deze manier is ook de werkloosheid – die ondanks de aantrekkende economie nog steeds fors is – terug te dringen. Er zitten ongelooflijk veel sterke krachten thuis die staan te popelen om met hun kennis en kunde weer iets bij te dragen aan de BV Nederland – of ze nu veertig of zestig jaar zijn. Haal je die mensen binnen, dan betekent dat eveneens een boost voor de motivatie van je zittende medewerkers. Dus laten we er met z’n allen de schouders onder zetten en ervoor zorgen dat de zzp’er weer trots kan zijn op zijn ondernemersstatus.