“De opmars van artificial intelligence heeft onvermijdelijk grote impact op het werkleven”, stelt Maartje Schroeten, arbeids- en organisatieadviseur bij Arbo Unie. “Voor een deel is die positief: AI kan uitkomst bieden bij allerlei thema’s die op dit moment spelen op de arbeidsmarkt. Denk aan de personeelstekorten, vergrijzing of hybride werken. Veel routinematige klusjes kunnen bijvoorbeeld makkelijk overgenomen worden door computers of robots, wat voor sommige functies letterlijk zorgt voor werkdrukvermindering. AI kan je taken verlichten en/of inspiratie geven en daardoor ook bijdragen aan werkplezier.”

Veranderproces, maar dan anders

Dat artificial intelligence veel kansen biedt, neemt niet weg dat de snelle opmars ook met risico’s gepaard gaat. Maartje: “Als je met een helikopterview naar de ontwikkelingen kijkt, gaat het in wezen om verandering (van werk). Veranderprocessen vormen bij veel organisaties een uitdaging, en waarbij altijd vragen spelen als: wat betekent dit voor onze medewerkers en hoe nemen we hen hierin mee? Maar er zijn twee grote verschillen met de ‘gebruikelijke’ veranderprocessen: het ongekend hoge tempo waarin veranderingen zich aandienen en de manier waarop AI de organisatie binnenkomt, namelijk via de medewerkers zelf, die handige apps die ze privé gebruiken ook in hun werk toepassen. Bij de ‘gebruikelijke’ veranderprocessen komt het vaak van bovenaf, met een doordacht stappen- en communicatieplan. Dit benadrukt hoe belangrijk het is om met je medewerkers in gesprek te gaan over AI en de invloed van AI op het werk. Ook is het belangrijk om hier beleid over te maken zodat medewerkers weten waar ze aan toe zijn. Maar de risico’s zitten zeker ook op het vlak van duurzame inzetbaarheid: wat doet AI met hoe medewerkers en kan iedereen het verandertempo bijhouden?”

Jongeren: alles digitaal

De impact van AI op medewerkers is verschillend voor de oudere en de jongere generatie werkenden. “Jongeren zijn digitaal heel bedreven; al vanaf dat ze konden zitten, hadden ze een tablet of smartphone in hun handen”, zegt Suzanne van der Heiden, psycholoog arbeid en gezondheid bij BeLife. “Zij genieten over het algemeen van de kansen die AI biedt. Maar wat je wel ziet, is dat deze generatie moeite heeft met het gewone gesprek. Ze sturen makkelijk een mail of app en zoeken alles op, maar een telefoongesprek voeren of bij iemand langslopen vinden ze lastig. Net als samenwerken. Ze missen soms toch een stuk sociale en emotionele ontwikkeling. Bij jongeren die nu de arbeidsmarkt betreden is dat echt een aandachtspunt. Het is te kort door de bocht om te denken: die jongeren redden zich wel.”

Uitdagingen voor oudere medewerkers

Voor de meer seniore medewerkers zijn de technologische ontwikkelingen zelf juist vaak stressvol. Suzanne: “Natuurlijk heeft de oudere garde de afgelopen 25-30 jaar een inhaalslag gemaakt, maar uit onderzoek van TNO blijkt dat nog altijd de helft van de 55-plussers moeite heeft met het bedienen van digitale apparatuur. Zeker die generatie wordt dan ook onzeker van de snelle technologische ontwikkelingen. Ze moeten leren werken met steeds nieuwe systemen die ze ingewikkeld vinden en waar ze geen affiniteit mee hebben. Het levert ook stress op dat informatie via steeds meer kanalen loopt: berichten komen binnen per mail, WhatsApp, Teams en andere samenwerkingsplatforms. Waardoor mensen soms voortdurend in angst zitten: mis ik niks? Én het gevoel hebben dat ze altijd aan moeten staan en meteen moeten reageren – een stressfactor voor jong en oud.”

Bij blijven

Alle reden voor organisaties om serieus aandacht te hebben voor de invloed van AI op het werkleven. Maartje: “In een grootschalige studie van PwC was ruim de helft van de jonge generatie werkenden het eens met de stelling: ‘Als mijn werkgever niet meegaat in de veranderingen rondom AI, bestaat het bedrijf over tien jaar niet meer.’ Voor veel jongeren is digitale volwassenheid ook een belangrijk criterium in hun keuze voor een baan. Je moet als organisatie dus up-to-date blijven om hen aan je te binden. En tegelijkertijd sta je voor de opgave om te zorgen dat ál je medewerkers hierin mee kunnen bewegen. Om hen op de hoogte te houden, te faciliteren en waar nodig tijdig om te scholen.”

Ieders talenten gebruiken

Het gaat om veelomvattende veranderprocessen waar Arbo Unie graag bij adviseert en ondersteunt. Suzanne: “In digitale transformatieprocessen wordt vaak veel op de inhoud aangeboden, maar het is minstens even belangrijk om ook te kijken: wat doet het met mensen? Als je dat in beeld hebt, krijg je ook zicht op de verschillende talenten op dit vlak en hoe je kunt zorgen dat mensen die van elkaar gebruiken. Dat helpt alle generaties inzetbaar te houden.”. Het is dus belangrijk om naast de focus op inhoud ook aandacht voor het proces te hebben en je medewerkers hierover te informeren en te faciliteren.

Meer weten?

Wil je meer informatie over hoe Arbo Unie jouw organisatie kan ondersteunen om de digitale transformatie in goede banen te leiden en medewerkers hierin mee te nemen? Neem dan contact met ons op via mailto:informatie@arbounie.nl.