Spraakmakende startups: Veel scherper selecteren door testen breinfuncties

vlnr: Andries van der Leij, Eric Castien, Ilja Sligte

Het idee om BrainsFirst op te richten ontstond in de tijd dat Eric Castien freelance Spanje-correspondent was voor onder meer Sportweek en de Telegraaf: “Ik stond vaak langs de velden van de twee beste voetbalclubs ter wereld, FC Barcelona en Real Madrid, en ik verbaasde me. Ik realiseerde me dat ik stond te kijken naar jongens die in de straten achter mij te boek stonden als dom, dat was hun stigma. Maar als ik met meer dan gemiddelde interesse naar hun trainingen keek, dan zag ik dat ze binnen de kalklijnen hoogbegaafd gedrag vertoonden. Zo snel als zij bijvoorbeeld beslissingen nemen en op situaties anticiperen, dat zou ik zelf nooit kunnen, terwijl ik volgens de traditionele opvattingen als ‘schoolslim’ word gezien. Ik dacht ‘Wacht eens even … Als slimme jongens niet in staat zijn om mee te doen met domme jongens en als domme jongens in staat zijn om binnen een specifieke context hele slimme dingen te doen, dan klopt dat hele framework van intelligentie niet.

Als ik zoiets constateer wil ik weten wie de beste in het vak is en wil ik die spreken. Ik ben op het niveau Hiddink, Van Basten en Van Gaal gaan praten en zij vertelden me allemaal dat spelintelligentie het verschil maakt op het hoogste niveau. Als ik doorvroeg wat dat dan precies was kwamen ze daar niet echt uit. Ze accepteerden het als een gegeven. Ik dacht ‘Dat kan niet waar zijn, dat in een wereld waar het gaat om investeringen van honderden miljoenen euro in spelersmateriaal zo subjectief wordt omgegaan met een doorslaggevend element van talent. Ik vroeg of de experts wel eens gedacht hadden aan het meten van breinfuncties, maar dat stond heel ver van ze af. Ze accepteerden het niet-begrijpen en dat vond ik onbegrijpelijk.”

De wil om dingen te begrijpen kenmerkt rasondernemer Castien, die naast BrainsFirst meerdere andere bedrijven oprichtte. Hij zegt: “Ik zie wat veel mensen zien, maar ik doe ermee wat vrijwel niemand doet. De rode draad in mijn werkzaamheden is een combinatie van nieuwsgierigheid en resultaat willen behalen. Mijn rol is de kloof tussen theorie en praktijk te overbruggen. Wetenschappers brengen heel veel tijd in een lab door en komen vervolgens met iets dat niet praktisch toepasbaar is. Je moet de uitersten bij elkaar brengen: wetenschappelijke kennis en ondernemerschap. Beide elementen zijn absoluut noodzakelijk. Mijn compagnons zijn ook neurowetenschappers. Ik ben een praktisch denker en zij zijn de specialisten die zorgen dat het deugt.” 

Meetbaar

De kernvraag bij het ontwikkelen van BrainsFirst was of breinfuncties die spelintelligentie bepalen meetbaar zijn. Hiertoe moesten de wetenschappers uitzoeken wat er binnen die specifieke context van het brein gevraagd wordt. Zolang je dat niet weet, kun je ook de link niet leggen tussen het brein en topvoetbal, legt Eric Castien uit. Op basis van onderzoek naar die specifieke breinfuncties werden spelintelligentietests ontwikkeld, die meten of jeugdspelers een zogenaamd ‘voetbalbrein’ hebben. Voor de clubs is die kennis enorm waardevol, zegt Castien: “Het is voor clubs van groot belang dat ze het aantal onterechte toelatingen of afwijzingen minimaliseren, eenvoudigweg omdat een speler die je onterecht toelaat en uiteindelijk het gewenste niveau niet kan halen de club toch tienduizenden euro’s heeft gekost. Bovendien heeft hij de plek ingenomen waar een ander talent misschien meer uit had gehaald. En omgekeerd wil je een toptalent niet over het hoofd zien en later elders zien doorbreken. Als club ben je dus altijd op zoek naar de beste bezetting van je jeugdopleidingsplekken.”

BrainsFirst heeft nu zes jaar ervaring met deze testmethoden en kan inmiddels zeggen of een speler vanaf ongeveer 13 jaar cognitief in staat is om aan de eisen van topvoetbal te voldoen en of hij dat voetbalbrein heeft. BrainsFirst is daarbij geen allesvervangend criterium, maar onderdeel van een set aan criteria, legt Castien uit: “We werken bijvoorbeeld voor PSV en AZ. AZ heeft een scoutingsprofiel van een speler met allerlei maten; voetbaltechnisch, disciplinair, motorisch. Om de speler tot de jeugdopleiding toe te laten moeten al de stoplichtjes van al die criteria op groen staan. Sinds afgelopen seizoen is er ook een stoplichtje voor het voetbalbrein toegevoegd. En als dat stoplichtje op rood staat is dat reden om te zeggen dat een speler niet geschikt is voor de opleiding, net als een ondermaatse motoriek of fysiek dat zijn.”

Nieuwe kansen

De grote winst van BrainsFirst is dus dat veel gerichter en veel effectiever dan voorheen kan worden onderzocht of iemand over specifieke cognitieve vaardigheden beschikt. En dat biedt ook in het bedrijfsleven hele nieuwe kansen, vertelt Castien: “En dan gaat het heus niet zoals bij voetbal alleen om de top. Laatst was ik bij een IT-bedrijf en zei mijn gesprekspartner ‘We hebben niets aan die tests, want de Messi’s en Ronaldo’s komen hier niet werken, die gaan naar Google en Facebook’.’’ Maar Brainsfirst kan op allerlei terreinen worden toegepast en bepaald niet alleen ten behoeve van de absolute top. “Neem een elektriciteitscentralemonteur”, legt Castien uit: “Die wordt niet gezien als iemand die het meest complexe werk doet, maar hij moet wel een bijzondere vaardigheid hebben. Hij moet namelijk langdurig de aandacht kunnen richten op een routinematige klus waarbij elke fout grote gevolgen kan hebben. Tienduizenden huishoudens kunnen zonder elektriciteit komen te zitten of er kunnen zelfs fatale ongelukken gebeuren. Dat beroep vereist dus ook specifieke breinfuncties op een hoog niveau. Onze tests meten ook die aandachtscomponent op zes verschillende onderdelen. Het gaat dan niet om intelligentie volgens de klassieke interpretatie, maar om specifieke eisen die een werkcontext stelt.”

BrainsFirst werd ook ingezet bij de werving van verkeersleiders op Schiphol. “Verkeersleiders kunnen niet zoals sporters hun tekortkomingen ondervangen door een fysiek surplus”, zegt Castien: “Als verkeersleider zit je op een stoel en hoef je niet snel of explosief te zijn. Het werk komt puur aan op je breinfuncties. Wij hebben een intern testtraject van twee jaar gedaan. In zeven rondes moesten 2.000 kandidaten worden teruggebracht naar vier tot zes kandidaten per jaar die de opleiding mogen volgen. Wij zijn in staat om vast te stellen welke eisen het werk van luchtverkeersleiders stelt aan het brein en we weten naar welke cognitieve capaciteiten we moeten gaan zoeken. Zo zijn we erin geslaagd om aan te tonen dat de inzet van onze test in de eerste ronde het rendement van de selectie-inspanningen aantoonbaar verbetert. Dat helpt enorm, want hierdoor kan de werkgever na de pre-selectie tijd en kosten gaan steken in de groep kandidaten die echt kansrijk is.”

Verbeter je toolkit

Voor HR-mensen is het belangrijk om zich te realiseren dat BrainsFirst niet de pretentie heeft alle bestaande testvormen te vervangen, zegt Castien: “Motivatie en drijfveren halen wij er niet uit en een culturele fit ook niet. Blijf die zaken vooral onderzoeken als je daar waarde aan hecht. Wat wij wel vervangen is de IQ-test en elke vorm van capaciteitstests en we kunnen die capaciteit uiterst betrouwbaar voorspellen.

Ik merk dat de reactie op ons verhaal is omgeslagen. Aanvankelijk hoorden we wel eens van HR-professionals: ‘Komen jullie ons nu vertellen dat we het al die jaren fout hebben gedaan?’ Wat ik daar nu op kan antwoorden is dat HR-professionals de toolkit gebruikten die voor hen op dat moment beschikbaar was. En dat wat wij ontwikkeld hebben nu pas beschikbaar voor ze is. Ik neem ze dus niets kwalijk. Ik raad ze wel aan om in het algemeen goed om zich heen te kijken: Kijk wat vandaag beschikbaar is en verbeter je toolkit.”

Lees ook in de serie spraakmakende startups:

• Feedforward gesprekken voeren met je buddy
• Vacatureteksten die een realistisch beeld geven
• Kennis binnenhalen door medewerkers uit te ruilen
• App die onboarding leuker en effectiever maakt
• Revolutie in recruitment door machine learning
• Een lerende community van starters
• Succesvolle matches dankzij taalanalyse