Door: Simone van Neerven, innovatie-expert

In 2008 lanceerde Apple 'MobileMe', een nieuwe internetdienst die e-mails, contactgegevens en agenda-informatie synchroniseert tussen alle Apple-apparaten. Maar de lancering verliep niet vlekkeloos en ging gepaard met allerlei technische mankementen, wat leidde tot veel ontevreden klanten en negatieve media-aandacht.

De KPI's staan op groen en het lijkt of de nieuwe baas het fantastisch doet, terwijl deze in werkelijkheid het team langzaam aan het uithollen is

Steve Jobs was furieus en riep het MobileMe-team bij elkaar. Boos vroeg hij wat de applicatie had moeten doen. Nadat iemand uit het team het kalm aan hem had uitgelegd, antwoordde Jobs: “En waarom doet het dat dan niet?”. Hij raasde door: "Jullie hebben de reputatie van Apple bezoedeld! Jullie hebben elkaar in de steek gelaten en daarvoor zou je elkaar nu moeten háten!". Het team verliet zwaar vernederd de vergaderzaal en niet lang daarna werd de leider van het MobileMe-team ontslagen.

De paradox

Bij de meesten zullen hier de rillingen van over hun rug lopen. Je zou dus denken dat als er in een team disrespectvol en bot met elkaar wordt omgegaan of als er wordt gepest, dat mensen gedemotiveerd zijn en het liefst zo snel mogelijk op zoek gaan naar een andere baan.

Maar uit een onderzoek van 'Life meets Work' kwam een aantal jaar geleden naar voren dat maar liefst 68% van de mensen die rapporteren aan een baas met toxisch gedrag juist zeer betrokken is. Terwijl dit percentage op 35% ligt bij de mensen die niet voor zo'n baas werken. Ook bleek dat mensen gemiddeld twee jaar langer in die teams bleven werken.

Angst en van korte duur

Het was een totaal onverwachte uitkomst. Maar dieper graven leidde tot meer duidelijkheid. Want wat bleek? Mensen die in een toxische omgeving werken zijn vaak bang om het doelwit te worden van pesterijen en gaan harder werken. Het lijkt of ze enorm betrokken zijn, maar dat dat komt dus niet voort uit een intrinsieke motivatie. Ze proberen gewoonweg pijn en conflict te vermijden.

Toxische leiders blijken een magneet voor toxische medewerkers, die juist wel gedijen in zo’n omgeving en dus ook hoog scoren op betrokkenheid

De schijnbaar positieve effecten blijken overigens niet lang stand te houden. Want uiteindelijk raken mensen opgebrand en haken ze af. Ze belanden in een burn-out, vertrekken of doen aan quiet quitting.

Daarnaast vertrekken mensen die niet zeer gedreven zijn of een goede sfeer in het team belangrijk vinden, veel eerder. Ze ontdekken vrij snel dat het met de komst van de nieuwe baas het er niet leuker op wordt en dat is dan de druppel om weg te gaan.

Weet wat je meet

Het is dus niet zo dat toxische bazen betrokkenheid stimuleren, maar mensen die aangeven zeer betrokken te zijn, houden het gewoonweg wat langer vol. En als de net wat minder gemotiveerde mensen hun heil elders zoeken, dan gaat de score op de KPI Betrokkenheid vanzelf omhoog. Ook blijken toxische leiders een magneet voor toxische medewerkers. Die blijken juist wel te gedijen in zo'n omgeving en scoren dus ook hoog op betrokkenheid. De KPI's staan op groen en het lijkt of de nieuwe baas het fantastisch doet, terwijl deze in werkelijkheid het team langzaam aan het uithollen is.

Sturen op alleen maar een KPI op betrokkenheid kan dus rampzalig uitpakken. Het vraagt een enorme voorzichtigheid in wat en hoe je meet en de conclusies die je daaruit trekt. Maar er is een vrij makkelijke oplossing. Maak regelmatig een rondje over de werkvloer en gebruik je voelsprieten. Want als je goed kijkt en oprecht luistert naar de medewerkers, dan pik je die toxische leider er zo uit.