Toen Alexa haar antwoord over mijn vraag naar het weer met ‘Fijne dag’ afsloot, zei ik direct terug: ‘Ja, jij ook’. Ietwat gegeneerd staarde ik daarna voor me uit. Een andere keer was ik me ervan bewust dat ik ‘Robbie’, mijn Roomba-stofzuiger, spontaan verbale aanmoedigingen gaf toen ik hem door de gang zag gaan. En onlangs, toen ik met een groep mensen in Berkeley (Californië) op straat liep, schaarden we ons rond een schattige vierwielige KiwiBot, een zelfstandige robot die eten bezorgt en nu stond te wachten tot het stoplicht op groen zou springen. We begonnen instinctief tegen hem te praten met van die zangerige stemmetjes die je normaal voor honden en baby’s gebruikt: ‘Zo, ben je lekker aan de wandel?’

Fijne knuffels

De mate waarin AI mensen moet nadoen om onze empathie en emotionele betrokkenheid op te wekken is belachelijk gering. Uit een Japans onderzoek in 2008 bleek dat de bewoners van een bejaardenhuis zich al snel lieten verleiden tot aanzienlijk sociaal verkeer met een rudimentaire, speelgoedachtige robot met de naam ‘Paro’. Voor ouderen was de bot een motorische en emotionele stimulans, maar Paro was ook een aanleiding voor meer onderlinge sociale contacten. Uit testen bleek dat de stressreactie van de vitale organen van de ouderen na de komst van de robot verbeterde.

Animisme

Animistische geloven, die aan alle dingen een ziel verbinden, beheersen het dagelijks leven van mensen in Zuidoost- en Oost-Azië, zoals ik ontdekte toen ik daar een aantal jaren woonde. Plaatselijke geesten, die in Cambodja Neak Ta worden genoemd, zijn bewoners van praktisch elke boerderij, huis, rivier, weg en grote boom. De Thai hebben voor deze geesten de naam Phi, en in Birma gebruiken ze de naam Nat. Als je de volgende keer in een Thais restaurant bent, moet je maar eens letten op het geestenhuis naast de kassa of in de keuken, dat dan wel zal zijn versierd met offerandes zoals bloemen, fruit, of zelfs een glaasje sterke drank. Met deze offerandes worden Neak Ta en Phi positief gestemd, maar ze zijn ook bedoeld om kwade geesten af te leiden en in het minihuisje op te sluiten, waardoor het echte huis van ziekte en ongeluk wordt gevrijwaard. Het animisme is nooit helemaal door moderne geloven vervangen, en we zien er fantasievolle verbeeldingen van in de Japanse films van Hayao Miyazaki.

Zoals ik een relatie heb met Alexa, plaatsen animisten hun relatie met hun geesten in hetzelfde ‘alsof’-perspectief. Ze begrijpen dat de sterke drank niet echt door de dankbare geest wordt opgedronken (de drank is er de volgende dag immers nog), maar toch zetten ze het glas er elke keer weer neer.

Sigmund Freud (1856-1939) gaf blijk van de gebruikelijke minachting voor animisme toen hij in zijn boek Totem en taboe (1919) schreef dat geesten en demonen niets anders zijn dan de projectie van de emotionele impulsen van de primitieve mens. Maar ik verspreid liever de positievere opvatting van David Hume (1711-76) dat we allemaal een beetje animistisch zijn, zelfs seculiere humanisten en aanhangers van de wetenschap. ‘Er is bij de mensheid een universele neiging om ervan uit te gaan dat alle wezens zoals zij zijn en om op elk voorwerp de eigenschappen over te dragen waarmee zij vertrouwd zijn en waarvan zij zich op een intieme wijze bewust zijn.’ (vertaling redactie).

Eenzaamheidsepidemie

Ons nieuwe ‘tech-animisme’ is misschien dus helemaal niet zo nadelig. Ik ‘help’ de robot misschien niet echt, en misschien ‘helpt’ hij mij ook wel niet, maar als ik me gedraag alsof we iets met elkaar te maken hebben, en ons zelfs aan elkaar hechten, dan scherpen we onze empathische vaardigheden aan en kunnen we ze als het dan eens echt nodig is direct gebruiken. Het opgaan in tech-relaties is niet de oorzaak van de eenzaamheidsepidemie. Het is er een antwoord op. De echte oorzaken van de eenzaamheidsepidemie begonnen lang voor de digitale overheersing. Ons nieuwe animisme – Animisme 2.0 – zou weleens heel nuttig kunnen zijn om voldoende gezonde sociale emoties en vaardigheden te behouden voor echt menselijke hechtingsprocessen, voor een reële menselijke blik op de wereld en voor zuiver menselijk empathisch vermogen. In plaats van dat het ons ontmenselijkt blijven we door dit tech-animisme misschien juist wel menselijk.

Dit is samenvatting van de vertaling door Hans Moerbeek in het Financieel Dagblad van een oorspronkelijk artikel van Stephen T. Asma en Rami Gabriel op Aeon.

Robot vriendjes in #HRTech

TengaiOok in #HRTech zien we deze wetenschap haar intrede doen. Vooral nog in de recruitment wereld, met de robot Tengai op deze foto, Robot Vera (deze lijkt wel op de schroothoop te liggen) en Sigmund. Deze kunnen een deel van het sollicitatiegesprek overnemen van een recruiter en de meer standaard vragenlijsten en assessments afnemen.

De stap na recruitment zou bijvoorbeeld prestatie management kunnen zijn. Dan hoef je een  beoordelingsgesprek niet meer met je manager te voeren, maar met een empathische / animistische robot. Of voor opleidingen zou zo'n robot je training kunnen geven en testen kunnen afnemen. Of het zover komt, de tijd zal het leren.

Bron: HR Tech Review