De belangrijkste redenen waarom werknemers het niet willen bespreken als ze psychische problemen hebben, zijn dat ze zich schamen, bang zijn dat openheid een negatief effect zal hebben op hun werkzaamheden en carrière, en dat ze graag hun problemen zelf oplossen. Volgens de onderzoekers is het scheppen van een positief werkklimaat van groot belang om langdurig psychisch verzuim en verlies van werk te voorkomen. Leidinggevenden spelen hierin een hoofdrol, maar ook in de rest van de organisatie is hiervoor een inclusief klimaat nodig.

Openheidsdilemma

Werknemers die psychische problemen ervaren zitten vaak met een dilemma: wel of niet op het werk vertellen? De beslissing om het wel of niet te bespreken is van groot belang: die kan uitmaken of ze aan het werk kunnen blijven of aan de kant komen te staan. Enerzijds kan het bespreken van de gezondheidsproblemen leiden tot begrip, verbeterde werkrelaties en tot concrete werkaanpassingen die belangrijk zijn om het werk vol te kunnen houden. Bovendien kan het geheimhouden van gezondheidsproblemen ook leiden tot veel stress en vermoeidheid, omdat werknemers zichzelf niet kunnen zijn.

Maar wie psychische problemen wil bespreken in de werkomgeving, loopt ook het risico op discriminatie of stigmatisering. Zo kan het er bijvoorbeeld toe leiden dat men geen contractverlenging krijgt, of als eerste ontslagen wordt bij een reorganisatie. Of de werknemer krijgt het stempel dat hij/zij bepaalde dingen waarschijnlijk niet aankan, zonder dat dit met de werknemer zelf besproken wordt. Daardoor nemen carrièrekansen af en riskeert de werknemer dat juist de dingen waaruit hij/zij werkplezier krijgt eraf gaan, en saaie taken overblijven. Dit dilemma, waarbij zowel het bespreken als het zwijgen over gezondheidsproblemen in de werkomgeving kan leiden tot verlies van werk, heet het openheidsdilemma. Of bespreken of zwijgen het beste is, hangt af van de individuele situatie, bleek al uit voorgaand onderzoek.

Nieuwe feiten en cijfers

In dit onderzoek werden 892 werkende Nederlanders bevraagd of zij open zouden zijn over psychische problemen als ze die zouden krijgen. Van de 74% die aangaf psychische problemen wel te zullen bespreken met de leidinggevende werden als belangrijkste redenen voor openheid genoemd dat men zich verantwoordelijk voelde voor het werk (63%) en een goede relatie had met de leidinggevende (60%). Een goede relatie met de leidinggevende en een positief en inclusief werkklimaat is volgens de onderzoekers dan ook van groot belang voor de preventie van psychisch verzuim. Als werknemers vroegtijdig kunnen aangeven dat het niet goed met ze gaat, én als dit daadwerkelijk tot steun leidt in plaats van stigma en discriminatie, kan langdurig verzuim en verlies van werk voorkomen worden. En dat is in het voordeel van zowel werkgever als werknemer.

Het onderzoek werd uitgevoerd binnen de Academische Werkplaats Arbeid en Gezondheid van Tranzo, Tilburg University, in samenwerking met de University California Davis. Het onderzoek is gefinancierd door het Universiteitsfonds van Tilburg University.