Afbeelding: Shutterstock

Eind juli kwam NRC met een verbijsterende reconstructie over de dramatische gevolgen van zelforganisatie bij de Raad voor de Kinderbescherming. Een radicale reorganisatie – die in 2017 is ingezet – heeft ervoor gezorgd dat de tweeduizend medewerkers van deze club voortaan vooral zichzelf en elkaar moesten gaan organiseren. Met het lichtende voorbeeld van thuiszorgbedrijf Buurtzorg in het achterhoofd werden managers, unithoofden en andere leidinggevenden afgeschaft.

De minder mondigen werden vervolgens nóg minder mondig. Angst ging hier regeren. Vermoedelijk zélfs bij de grootste monden

Weg met al die bureaucratie! Laat iedereen zich vooral concentreren op de directe hulp aan gezinnen die dit hard nodig hebben. In zelfsturende teams komen we er samen wel uit, zo was de gedachte. Maar niets bleek minder waar.

Het werd al snel een soort Lord of the flies, waarin de grootste monden het beleid begonnen te bepalen. De minder mondigen werden vervolgens nóg minder mondig. Angst ging hier regeren. Vermoedelijk zélfs bij die grootste monden. Ook hún coping met het onbekende en het onbeschermde lijkt angstgedreven. Een duidelijk voorbeeld van hoe je het met z’n allen niet wilt hebben.

Agile

Maar is het dan nooit zinnig om aan het reorganiseren te slaan? Om het voorbestaan van je organisatie veilig te stellen, kun je vaak niet om dit paardenmiddel heen. Dan is het redden wat er te redden valt. Dit zien we bijvoorbeeld nu gebeuren bij het Duitse Volkswagen. De angst om te verliezen wat je hebt, is dan een sterke en zeer begrijpelijke drijfveer. Alle hens aan dek en hozen maar!

Voor het toekomstbestendig houden van je club zijn er echter andere wegen die naar Rome leiden. Bijvoorbeeld methodes die organisaties permanent in een wendbare stand zetten zoals Agile. Door keer op keer met elkaar in gesprek te zijn – leidinggevenden, medewerkers én hun klanten – over ‘hoe we het doen als organisatie’ en door steeds opnieuw bereid te zijn om kleine en soms grote dingen bij te stellen in het werkproces, de diensten of de producten.

Psychologische veiligheid

Ook het investeren in de psychologische veiligheid van je werkvloer is een aanbevelenswaardige manier om de toekomst met vertrouwen tegemoet te blijven treden. Het is een probaat middel om alles en iedereen steeds ‘bij de les’ te houden.

En nee, het is geen softe toestand waarbij iedereen elkaar met handschoentjes moet gaan aanpakken. Het gaat er juist om dat medewerkers het risico durven nemen om openhartig te spreken over zaken in het werk. Zaken die niet goed gaan en/of die beter kunnen. In een psychologisch veilige werksetting wordt dit juist van je verwacht en zul je erom gewaardeerd worden. Dit geeft een enorme impuls aan het samen leren en het met z’n allen innoveren in het werk.

Klinkt allemaal simpel, maar is toch nog niet zo eenvoudig te bewerkstelligen. Dat komt omdat ook hierbij ‘angst’ een hoofdrolspeler is. Deze is er sowieso de oorzaak van dat we ons – ook als we nog niet helemaal goed weten hoe psychologisch veilig onze werkkring is – we áltijd een basale vrees voelen om ons uit te spreken.

Ook als die veiligheid er zeker weten wél is, zal dit basale gevoel blijven optreden. Het is onze angst om toch, alsnog, uit de groep te worden gestoten. Een oerangst die we allemaal in ons hebben, ontstaan in een ver verleden toen we ons op de toendra’s slechts als collectief staande konden houden en alleen-zijn ons einde betekende.

Wanneer teams en hun leidinggevenden dit angst-fenomeen echt goed in de ogen durven kijken, durven benoemen dat dit er is en dit niet gemakkelijk wegwuiven – dán is psychologische veiligheid daadwerkelijk gegarandeerd.

Openhartige omgangsvormen

In een tijd waarin verandering de constante is geworden, hebben organisaties werkwijzen nodig die hen voortdurend in beweging houden. Ook zijn er omgangsvormen nodig die om een openhartigheid vragen die ons niet van nature gegeven is. Als we dit weten te omarmen, inclusief de angst die erbij komt kijken, dan zijn we oprecht én echt aan het leren met elkaar. Daar kan geen reorganisatie tegenop!

Link naar de tv-tip van deze aflevering: www.vrt.be/vrtmax/a-z/kalm-waes/

Binnenkort via dit kanaal meer over psychologische veiligheid.