Op de Nederlandse werkvloer heeft een op de vier werknemers te maken met mantelzorg. Dat betekent dat ze naast hun werk zorg verlenen aan een naaste die langdurig ziek is, een beperking heeft of om een andere reden hulpbehoevend is. Daar zijn ze zo’n acht uur per week aan kwijt. Hoewel steeds meer medewerkers te maken krijgen met mantelzorg, is het nog steeds niet gebruikelijk om hier open over te zijn op het werk.
Bijna de helft werkende mantelzorgers praat niet met hun leidinggevende over zorgtaken
Uit het onderzoek van Stichting Werk & Mantelzorg blijkt dat 44 procent van de werkende mantelzorgers hier niet met hun leidinggevende over praat. Soms omdat ze zichzelf niet als mantelzorger beschouwen, maar meestal omdat ze vinden dat ze hun problemen zelf moeten oplossen, of het is gewoon geen onderwerp van gesprek op hun werk. Dat kan als er geen open bedrijfscultuur is, of doordat hun collega’s relatief jong zijn.
Steun leidinggevende houdt mantelzorger aan het werk
Welke oorzaak het ook heeft, het komt voor dat een leidinggevende niet weet dat een van de teamleden mantelzorger is. Dat is een gemiste kans, want werkende mantelzorgers voelen zich fysiek en mentaal overbelast en lopen dus risico om uit te vallen. Voor een deel komt dat doordat ze op hun werk te weinig ondersteuning krijgen.
Werkende mantelzorgers geven zelf aan dat ze meer gezondheidsklachten ervaren, zich vaker ziekmelden en een slechtere werk-privébalans hebben. 48 Procent wijt dat aan het geven van mantelzorg en 25 procent zegt dat dit een reden is om minder te gaan werken.
Uit de rapportage blijkt dat werkende mantelzorgers graag willen blijven werken en eigenlijk zelfs meer zouden willen werken (30%). Ze voelen zich echter door de omstandigheden gedwongen om minder te gaan werken of soms zelf tijdelijk te stoppen.
Maatregelen om mantelzorgers te ondersteunen
Wat moet er volgens mantelzorgers op het werk veranderen om mantelzorg en werk beter te kunnen combineren?
- Direct weg kunnen van het werk in noodgevallen 48%
- Flexibele werktijden 40%
- Begrip van de leidinggevende 33%
- (Deels) thuis kunnen werken 33%
- Hulp bij het regelen van mantelzorg 22%
Als je als leidinggevende op de hoogte bent van de privésituatie van je medewerkers is het makkelijker om het gesprek aan te gaan over mantelzorg. Vaak heb je al wel veranderingen in iemands gedrag opgemerkt; medewerkers gaan bijvoorbeeld vaker eerder naar huis, zijn regelmatig van hun werkplek weg en lopen veel te bellen op de gang. Misschien zie je meer fouten in het werk, zijn ze minder productief dan normaal en gaan ze minder vaak mee met sociale activiteiten.
Wil je onderzoeken hoeveel mantelzorgers er binnen jouw organisatie zijn en/of het thema bekend is? Je kunt hiervoor de Werk&Mantelzorg Monitor (anonieme survey) gebruiken
Ga het gesprek aan
Als je al een goede relatie hebt met je medewerkers krijg je op de vraag hoe het met iemand gaat vast te horen dat er sprake is van een zieke ouder of partner. Is dat niet zo, dan kan het lastig zijn hierover het gesprek te beginnen. Enkele punten om aandacht aan te besteden:
- Het is belangrijk om vanuit interesse het gesprek te voeren en niet te oordelen.
- Beschrijf wat je opmerkt, en vraag of je ergens bij kan helpen.
- Soms is er beter contact met een ander, dan kun je ook doorverwijzen naar een collega (denk aan een wandelbuddy) de vertrouwenspersoon of bedrijfsmaatschappelijk werk.
- Ook buiten de organisatie zijn opties zoals lotgenotencontact en cursussen mentale zelfzorg.
Praatplaat
Stichting Werk&Mantelzorg heeft diverse tools om mantelzorg bespreekbaar te maken en het gesprek aan te gaan. Waaronder een Praatplaat voor leidinggevenden en werkende mantelzorgers. Op de praatplaat zijn vragen opgenomen die helpen om het gesprek op weg te helpen. Ook bevat de praatplaat tips ter voorbereiding op het gesprek en voor het gesprek zelf. Verder biedt de praatplaat algemene informatie over werk en mantelzorg en over mogelijke vervolgstappen en hulpbronnen voor meer informatie.
Cijfers over werk en mantelzorg: grote stijging verwacht
In Nederland geeft een op de vijf volwassenen mantelzorg aan een ouder, partner, kind of andere naaste. Ruim 60 procent daarvan verricht daarnaast betaald werk. De meesten van hen zijn tussen de tussen 45 en 65 jaar, dat is ook de leeftijdsfase waarin hun ouders hulpbehoevender worden. Mantelzorg wordt nog steeds het vaakst gegeven aan een of beide ouders of schoonouders. Mantelzorgers die een betaalde baan hebben, besteden ongeveer 8 uur per week aan mantelzorg. Uit een berekening van het RIVM blijkt dat als deze cijfers over mantelzorg worden afgezet tegen de verwachte vergrijzing en arbeidsparticipatie, het aantal werkende mantelzorgers stijgt van 1,8 miljoen in 2020 naar 2,1 miljoen in 2040. Tel daarbij op dat mensen steeds ouder worden, daardoor complexe (chronische) gezondheidsproblemen kunnen krijgen en vaker thuis moeten blijven wonen. De verwachting is dan ook dat de vraag naar mantelzorg met 70 procent zal stijgen.
Regelingen voor zorgverlof
Vanuit HR kun je zorgen dat medewerkers op de hoogte zijn van de wettelijke regelingen voor kortdurend en langdurend zorgverlof. Die zijn natuurlijk lang niet voldoende om intensieve zorg voor een ouder met dementie of kanker op te vangen, maar medewerkers moeten wel weten dat ze bestaan. In een cao kunnen aanvullende afspraken staan voor betaald verlof of andere voorzieningen. Realiseer je dat opties als minder werken en langer onbetaald verlof opnemen voor sommige medewerker financieel niet haalbaar zijn. Zoek naar mogelijkheden die voor je organisatie en de medewerker redelijk zijn.
Als leidinggevende kun je veel betekenen voor medewerkers die zich door mantelzorg in de knel voelen zitten en zich continu tekort voelen schieten. Je kunt met eenvoudige maatregelen al veel verlichting bieden. Als je maar vraagt waar de medewerker vooral behoefte aan heeft. Je kan ook meedenken; mensen die onder druk staan zijn niet op hun creatiefst.
Geef mantelzorgende medewerkers de ruimte om onder werktijd privé te bellen; zorginstanties, gemeente en zorgverzekeraars zijn vaak alleen tijdens kantooruren bereikbaar. Flexibele werktijden – later beginnen, eerder stoppen, langere pauzes – zijn ook prettig. Denk ook aan vaker thuiswerken, werk in het weekend kunnen afmaken, werken op een andere locatie, in een ander rooster, met planbare werkzaamheden enzovoort.
Kiezen voor mantelzorg
De regering heeft veel invloed op de voorzieningen voor werkende mantelzorgers. Welke keuzes maken politieke partijen bijvoorbeeld als het gaat om wet- en regelgeving voor betaald en onbetaald verlof? Zijn er voldoende mogelijkheden voor werkende mantelzorgers om de zorg uit te besteden aan een ander? Krijgen mantelzorgers genoeg financiële ondersteuning? Om te kijken wat politieke partijen nu precies doen voor mantelzorgers heeft Mantelzorg.nl een Kieswijzer ontwikkeld
Kortdurend en langdurend zorgverlof
Werknemers hebben vanuit de Wet arbeid en zorg (WAZO) recht op kortdurend en langdurend zorgverlof. De medewerker mag voor kortdurend verlof twee keer het aantal werkuren per week opnemen, in een keer of verspreid over twaalf maanden. Gedurende het verlof wordt minimaal 70 procent van het salaris doorbetaald. Ook het langdurende zorgverlof mag de medewerker aansluitend of verspreid over 12 maanden opnemen. Hiervoor kan zes keer het aantal werkuren per week worden opgenomen. Dit verlof is onbetaald; de medewerker ontvangt geen salaris in die periode. In een cao of personeelsreglement kunnen andere afspraken zijn vastgelegd.
Bronnen:
Met één klik complexe HR-vragen beantwoorden, efficiënter omspringen met arbeidsrechtelijke kwesties, makkelijk kandidaten screenen én effectiever talent managen. Volg deze masterclass en leer hoe AI en ChatGPT jouw dagelijkse werkzaamheden kunnen transformeren in alle belangrijke HR-domeinen.
