Esther Flipse, expert mobiliteitsbeleid: ‘Laten we ook fiets- en wandelkilometers belonen’

In aflevering 77 van de podcast van CHRO over leiderschap en innovatie in HR praten Toine Al en Ruud Coumans met Esther Flipse, specialist in het realiseren van een doelgericht en modern beloningsbeleid. Zij heeft samen met de HR Academy een masterclass mobiliteitsbeleid ontwikkeld.

Wat is de gedachte achter de verplichte registratie van woon-werkverkeer?

“De overheid wil een helder beeld krijgen van de CO2-uitstoot van de bv Nederland. Daarom moeten bedrijven met meer dan honderd medewerkers alle reisbewegingen gaan registreren. Dus gaat iemand wandelen? Of met het ov? Met een fossiele brandstofauto of een elektrische auto? Om dat te kunnen registreren, hebben bedrijven als Afas, Exact en ADP al tools ontwikkeld waarmee medewerkers zelf die reisbewegingen kunnen vastleggen. Dat maakt straks de registratie en afhandeling een stuk eenvoudiger voor bedrijven.”

Dus de werknemer moet straks zelf bijhouden hoe zijn woon-werkverkeer eruitziet?

“Ja, die moet dat zelf bijhouden. Maar veel organisaties zijn nu het mobiliteitsbeleid aan het herijken, en kijken naar andere oplossingen: bijvoorbeeld een mobiliteitskaart; die registreert het reisgedrag van de werknemer en geeft dat door aan de werkgever. Daar kijken nu veel organisaties naar, om medewerkers te ontzorgen. Maar als je echt mobiliteitsbeleid wilt waarin je de medewerker de regie geeft, dan moet die medewerker dat zelf registreren.”

Blijft het bij alleen registratie? Of zal straks ook betaald moeten worden voor de uitstoot van medewerkers?

“Dat laatste verwacht ik zeker: de vervuiler gaat op termijn betalen; er zal wellicht belasting worden geheven, of werkgevers die de normering overschrijden, krijgen een boete. Dat is nog niet duidelijk. Tot 2026 zullen die emissiegegevens alleen vergaard worden zonder dat die registratie ook gaat leiden tot een boete. Wat er daarna precies gebeurt, is nog onbekend.”

De wetgever wil dus dat werkgevers hun medewerkers gaan prikkelen om CO2-uitstoot te verlagen. Welke prikkels zijn volgens jou effectief?

“Het is belangrijk om een hogere vergoeding te geven voor duurzame reiskilometers zoals lopen en fietsen, maar ook voor het ov. Daarnaast kun je mobiliteitsbeleid koppelen aan hybride werken: iedere kilometer die je niet maakt, is natuurlijk het meest duurzaam.

Een mooi incentive is een ‘waar-je-werkt-beleid’, waarbij iemand die thuis werkt een vergoeding krijgt, en wie per fiets of wandelend naar het werk komt, krijgt een hogere vergoeding dan wie met de benzineauto komt. Ook kun je een incentive geven als iemand met een elektrisch vervoermiddel naar kantoor komt: die mag bijvoorbeeld gratis parkeren op kantoor.

Kun je de mobiliteitskaart ook gebruiken bij je beleid?

“Ja, daarmee kun je straks bijvoorbeeld alleen vervoermiddelen aanbieden die gekoppeld zijn aan de duurzaamheidsdoelstelling. Dus je vergoedt alleen ov en elektrische en duurzame opties zoals deelconcepten en deelfietsen. Als werkgever bepaal je wat je aanbiedt middels zo’n mobiliteitskaart. Ze noemen dat ook wel mobility as a service. Wat ook kan, is medewerkers de mogelijkheid geven om eerste klas te reizen in de trein: die kunnen dan rustig werken, en het verzacht het gevoel dat je wellicht wat langer moet reizen dan met de auto.”

Is elektrificatie van het wagenpark een slimme oplossing?

“Veel medewerkers zien de auto als een heel aantrekkelijke arbeidsvoorwaarde, dus in deze overspannen arbeidsmarkt is het belangrijk om aan te bieden. Elektrificeren is dan een mooie optie om die auto te koppelen aan de duurzaamheidsdoelstelling. Dat is overigens ook vanuit de wetgeving noodzakelijk, want vanaf 2025 wil het kabinet dat alle zakelijke auto’s elektrisch worden aangeboden, dus dan ben je sowieso verplicht om alle nieuwe auto’s elektrisch aan te bieden. Veel bedrijven sorteren daar al op voor met elektrische leaseauto’s.”

Is het slim om medewerkers te stimuleren vaker de fiets, de e-bike of de trein te pakken?

“Zeker! Heel veel bedrijven belonen tegenwoordig ook fietsen en wandelkilometers. In veel mobiliteitsregelingen staat nu nog dat je van nul tot tien kilometer geen vergoeding krijgt… terwijl dat net zo’n mooie afstand is die je ook kunt lopen of fietsen. Bedrijven koppelen nu ook soms vitaliteitsdoelstelling aan mobiliteit. Ze introduceren bijvoorbeeld een fietsenplan of geven wandelschoenen cadeau bij een bepaald aantal kilometers wat je hebt gelopen. Heel mooi om die ontwikkeling te zien.”

Hoe inventariseer je de mobiliteitsbehoefte van je medewerkers?

“Je zou via een enquête de vervoersbehoefte van je medewerkers in kaart brengen kunnen brengen. Daarnaast is een postcodescan een mooi middel om inzicht te krijgen in de vervoersopties van jullie personeel. Zo’n scan is een initiatief vanuit de Rijksoverheid, is ook veelal gratis, en je krijgt ook een heel mooi adviesrapport als je zo’n postcodescan hebt gedaan. Op basis daarvan kun je goed bepalen hoe reëel het is dat jouw medewerkers gaan fietsen of lopen naar het werk, en of er een specifieke groep is die wellicht geen gebruik kan maken van het openbaar vervoer.” 

Je kunt dus maatwerk leveren?

“Absoluut. Ook voor die groep die wat lastiger zich middels ov, fietsen en lopen kan verplaatsen, dus die wel autokilometers moet maken. Die groep kun je extra servicen door bijvoorbeeld een extra incentive te geven voor het aanschaffen van een elektrische auto.”

Waar begin je met je mobiliteitsbeleid?

“Heel belangrijk: maak beleid dat past bij jouw organisatie en jouw doelstellingen. Dus breng eerst in kaart waar jij voor staat als organisatie: je missie, visie, strategie op dat gebied. Bepaal welke opties het zwaarst wegen. Budget is vaak een belangrijk kader waarbinnen je moet bewegen.

Breng dat helder in beeld, net als je uitgangspunten voor het beleid, en stem het ook af met belangrijke stakeholders – de directie, maar ook HR en OR,  en soms ook de vakbond. Vervolgens kun je dit doorvertalen naar mobiliteitsbeleid. Als je weet wat voor jou het zwaarste weegt, kun je scenario’s gaan vormgeven die passen bij jouw organisatie en daar keuzes in maken.

Sluitstuk is communicatie: je storytelling, waarom je bepaalde keuzes hebt gemaakt. Zo creëer je draagvlak binnen je organisatie.”

Soms zijn impopulaire maatregelen nodig, bijvoorbeeld leaseauto’s schrappen. Dat valt zeker niet altijd goed?

“Het zal pijn doen bij bepaalde doelgroepen. Daarom is het enorm belangrijk om jouw beleidskeuzes te koppelen aan waar je voor staat en wat je belangrijk vindt als organisatie, en dat ook goed te borgen. Je moet de neuzen dezelfde kant op hebben om ook minder populaire keuzes goed te kunnen onderbouwen.”

Speelt mobiliteitsbeleid ook een rol bij het aantrekken van nieuwe medewerkers?

“Mobiliteitsbeleid is onderdeel van je totale beloningsbeleid, en dat moet heel goed aansluiten op waar je voor staat als werkgever, je employer brand, je employee value proposition. Als jij als organisatie duurzaamheid hoog in het vaandel hebt staan, dan is het heel logisch dat jij dat duurzame in je mobiliteitsbeleid laat doorklinken.

Aantrekkelijk werkgeverschap is ook een stukje authenticiteit, dus als een werknemer geïnteresseerd is in een organisatie met een bepaalde duurzame doelstelling, en dat terugziet in de arbeidsvoorwaarden, zal dat je employer brand alleen maar versterken.”