Storyboard voor organisatieregie en talentmanagement

Er zijn meer overeenkomsten tussen het regisseren van een film en het sturen van een organisatie dan je in eerste instantie zou denken. Regie is samenwerken, controle en projectmanagement: het coördineren van een project waar je met een grote groep mensen aan werkt. Hoe haal je samen een doel? Hoe inspireer je mensen daarbij? Daarnaast is het regisseren van een film storytelling. Hoe vertel ik een verhaal? En hoe zorg ik dat de medewerkers dit verhaal over kunnen brengen? Dezelfde vragen waar leidinggevenden mee worstelen in iedere organisatie.

Martin Koolhoven (L) en Eddy Terstall – Foto: Peter Boudestein

Niet zo gek dus dat Martin Koolhoven en Eddy Terstall hun kennis en ervaring willen delen met managers en bestuurders in Nederland. Hun films zijn samen goed voor 22 gouden kalveren, 40 nominaties en veel internationale filmprijzen. Ze regisseerden samen 25 speelfilms en meer dan 100 commercials.

Regisseren als managementtool

SCENE 1: Martin & Eddy komen in aanraking met het fenomeen masterclass en leren vervolgens weer van elkaar. Ze reflecteren over koningen, ultramanagement en de bondscoach en vertellen hoe je moet omgaan met talent.

Martin: “Het idee voor het geven van masterclasses ontstond spontaan toen ik tijdens een meeting van een business club vertelde over mijn werk. Tot mijn verrassing bleek dit heel herkenbaar voor de aanwezigen, waaronder directeuren en managers van uiteenlopende organisaties. Ze wilden graag met me verder praten over leidinggeven. Om hier invulling aan te geven leek het me leuk om samen op te trekken met Eddy. We zijn goed bevriend, maar professioneel hadden we nog niet eerder iets samen gedaan.”

Eddy: “Het is voor ons een win-winsituatie. Doordat je dingen uitlegt, ga je veel beter doorgronden hoe je zelf werkt. Je gaat beseffen waarom je iets doet, juist omdat je erover praat. En dat is ook voor ons heel leerzaam. ‘Ik heb veel geleerd van mijn leraren, meer van mijn vrienden maar het meest van mijn leerlingen,’ zo staat te lezen in de Joodse Talmoed. Als je samen lesgeeft ontdek je ook dat je vergelijkbare problemen op verschillende manieren oplost. Wij leren op die momenten van elkaar en dat is voor anderen ook weer leerzaam.

Filmen is ‘ultramanagement’. Alles komt bij elkaar en meer top-down werken kan bijna niet. Ik zou haast willen zeggen: filmregisseurs vervullen naast de bondscoach de laatste dictatoriale functie die we nog hebben in dit land. We werken in een piramidestructuur en zijn de premier, maar dan niet gekozen.”

Martin: “Eigenlijk zijn we koning. Tegelijkertijd is dat het gevaar. Je werkt namelijk continue met mensen die op hun eigen gebied beter zijn dan jij.”

Eddy: “Net als de bondscoach. Die kan niet goed genoeg voetballen of is te oud. Je moet als regisseur dus durven delegeren binnen de geest van jouw verhaal. Maar sommige mensen zijn gewoon bang om zich te omringen met te veel talent.”

Martin: “Regisseren is het moeilijkste wat er is óf juist het makkelijkste. Om met het laatste te beginnen: elke beslissing die jij niet neemt, neemt een ander voor jou. De cameraman beslist dan zelf waar de camera wordt neergezet en de acteur hoe ie het script gaat spelen.

Er zijn best films die zo gemaakt zijn en ook echt goed zijn. Alleen wil ik zo geen films maken, want ik wil mezelf terugzien in een film. Wanneer je zelf het scenario hebt geschreven, zoals bij Eddy altijd het geval is, ben je automatisch een autoriteit bij het verfilmen. Je hele DNA zit dan in die film. Als je aan de slag gaat met het verhaal van een ander, moet je de mensen eerst meekrijgen in je visie.”

Eddy: “Enerzijds moeten mensen het gevoel hebben dat je een duidelijk gedefinieerd doel nastreeft, anderzijds moeten ze het idee hebben dat ze zelf hun creativiteit erin kwijt kunnen. Dat ze dus geen ‘poppen’ binnen de organisatie zijn. Binnen je club moet je ook niet uitsluitend ego’s hebben, er moeten ook waterdragers zijn. En zorg altijd dat je een aantal bondgenoten hebt, waarmee je kunt ‘samenspannen’ als dat nodig mocht zijn.

Regie is net als management: het is pragmatisme, want elke situatie is anders. Je hebt voortdurend te maken met zaken die je naar je visie moet toebuigen. Daar heb je verschillende instrumenten voor. Soms is dat een bepaalde mate  van manipulatie, soms het machtswoord. Op een ander moment heb je iets heel specifieks nodig. Als je in staat bent om precies uit te leggen waarom je dat wil, dan nemen mensen dat van je aan. Dan gaan ze het toch doen, omdat ze inzien dat er visie en gerichte sturing achter zit.”

Martin: “Het ergste wat je kunt doen is géén beslissingen nemen. Je kunt beter een foute beslissing dan helemaal geen beslissing nemen.”

Eddy: “En je moet steeds blijven uitleggen waarom je een bepaalde beslissing hebt genomen. Die uitleg verschilt per persoon. Sommige acteurs hebben bij wijze van spreken een schop onder hun kont nodig, andere moet je juist pamperen.”

Projectmanagement, stafafdelingen en compromissen sluiten

SCENE 2: Martin raakt op dreef en constateert dat veel organisaties vastlopen op doorgeschoten  promoties van hun mensen. Eddy legt uit hoe je mensen voor je kunt winnen.

Martin: “Ik geloof in wat men het Peterprincipe noemt: dat in veel organisaties medewerkers doorpromoveren tot het punt dat zij eigenlijk boven hun kunnen zitten. Dan komen ze op een positie waarin ze eigenlijk net niet goed genoeg zijn voor hun werk, maar ze kunnen ook niet meer terug.”

Eddy: “Een voorbeeld uit de filmwereld. Veel camera-assistenten willen uiteindelijke cameraman worden. Maar daar heb je een bepaald artistieke element voor nodig, dat niet iedereen in zich heeft.”

Martin: “Als iemand dan – tegen beter weten in – toch die stap maakt, wordt hij of zij bij het volgende project niet opnieuw voor die functie gevraagd. Dat is natuurlijk wel een verschil met een traditioneel hiërarchisch bedrijf, waar iemand ‘vastloopt’ door promotie. Tegelijkertijd wordt er in steeds meer organisaties projectmatig gewerkt, waardoor bestaand hiërarchisch denken wordt doorbroken. Overigens zijn er bij iedere film ook een soort stafafdelingen. De castingdirector en de producent kun je vergelijken met de HR-afdeling van een film. En laten we vooral ook niet het departement  make-up vergeten. Daar komen ’s morgens de acteurs en dus weten zij altijd heel veel over hun gemoedstoestand. Als regisseur kun je hen dus als een soort barometer gebruiken.”

Eddy: “De opnameleiders zijn een beetje de managers, de afdelingshoofden. Zij zijn heel aanwezig op de set en sturen de dagelijkse gang van zaken.”

Martin: “Een regisseur moet geen schroom hebben om te zeggen wat hij vindt. Acteurs vinden dat prettig. Maar je moet natuurlijk niet alles voorkauwen. Soms is het gewoon beter om uit te leggen wat je bedoeling met een scène is, zodat de acteur dit op zijn eigen manier kan invullen.”

Eddy: “Je moet een sfeer en setting creëren waarin ze het voor jou willen doen.”

Martin: “Het voordeel van een film ten opzichte van een bedrijf is in dit kader dat we niet voor de rest van ons leven met dezelfde mensen hoeven te werken. We worden zelden met iemand opgezadeld, want we kiezen per keer weer een nieuw team uit. Iedere film is een nieuw bedrijf. Daarbij ben je natuurlijk wel beperkt in je budget, dus ook bij films moet je compromissen sluiten. Maar je moet wel altijd de regie houden. Je moet de regie hebben over de compromissen die je sluit. En je moet goed kunnen delegeren, want je kunt onmogelijk alles controleren. Bovendien beknot je dan mensen in hun artistieke mogelijkheden. Als je visie en het concept duidelijk zijn, dan moet je het loslaten zodat de expert op zijn gebied kan gaan vliegen.”

Storytelling en een visie met passie overbrengen

SCENE 3: Martin & Eddy gaan dieper in op het creëren van geloofwaardige verhalen. Daarbij lopen de emoties hoog op…

Martin: “In de filmwereld kennen we twee scholen: die van regisseur Alfred Hitchcock en die van Sam Peckinpah. Hitchcock dacht de hele film van tevoren precies uit en hoefde hem vervolgens alleen nog maar ‘op te nemen’. Peckinpah laat het meer ‘gebeuren’ en gaat uit van zijn intuïtie tijdens het filmen.”

Eddy: “Zelf neig ik meer naar de aanpak van Hitchcock. Vooral ook omdat er meestal weinig tijd is voor het maken van een film. Ik bereid me dus graag goed voor en dat biedt me houvast om op terug te vallen’.

Martin: “Op de set is er eigenlijk sprake van een permanente staat van haast. Je moet continu door en veel tijd voor reflectie is er niet. Een heldere visie, die je met passie overbrengt, helpt dan enorm. Sowieso is 99% van ons werk het overtuigen van anderen.”

Eddy: “Feitelijk is dat ook storytelling. Zoals organisaties ook een verhaal moeten hebben om levensvatbaar te zijn en mensen te inspireren. Familiebedrijven zijn hier over het algemeen goed in, omdat het al heel natuurlijk in het bedrijf zit.”

Martin: “Wat wij bedrijven kunnen leren is wat überhaupt een verhaal is. Wanneer werkt een narratief? Verhalen horen bij de oudste vormen van communicatie en dat heeft een reden.”

Eddy: “Denk bijvoorbeeld aan de bekende Bijbelverhalen, zoals de zondvloed en de erfzonde van Adam en Eva. Zonder drama heb je geen verhaal en zonder conflict geen drama.”

Martin: “Maar het beklijft pas als het wordt gekoppeld aan een emotie. Dat kan bijvoorbeeld door identificatie of empathie. Dit zijn zaken die op elk niveau kunnen worden ingezet, of het nu gaat om een groot epos, een reclamefilmpje of het verhaal dat je ’s morgens vertelt aan je personeel.”

Martin Koolhoven & Eddy Terstall

Martin Koolhoven is een van Nederlands meest succesvolle filmmakers, die zowel eigen scenario’s verfilmde als die van anderen. Hij begon met kleine arthouse films en na kaskrakers als Het Schnitzelparadijs en Oorlogswinter maakte hij onlangs zijn internationale debuut met Brimstone, de eerste Nederlandse western die aan meer dan tachtig landen werd verkocht.

Eddy Terstall is een van Nederlands meest herkenbare filmmakers. Hij regisseerde ze niet alleen, hij schreef ze ook allemaal zelf – waardoor zowel inhoudelijk als stilistisch zijn oeuvre een stijlvastheid heeft die je zelden ziet. Bekende films van zijn hand: Hufters en Hofdames, De Boekverfilming, Simon en Vox Populi.

Martin en Eddy verzorgen samen masterclasses vol filmfragmenten, humor, ernst en inzichten. Ze behandelen in vijf verschillende presentaties de thema’s storytelling, regie, internationaal werken, alles voor film en engagement. Centraal hierin staat natuurlijk regie. Of het nu je carrière is, de manier waarop je met je personeel of met je opdrachtgevers omgaat, iedereen zou meer controle willen hebben. En regie is controle. 

Meer info: www.koolhoven-terstall.nl