Internationale Vrouwendag voor gelijkheid – Wat kunnen we leren van nummer 1: IJsland?

Het is 8 maart, ofwel Internationale Vrouwendag. We schuiven traditiegetrouw weer aan bij panels over de loonkloof, de (onbetaalde) zorgkloof en ja, ook de aandachtskloof. Aandacht voor gendergelijkheid blijft namelijk broodnodig. In het huidige tempo mogen we anders nog 72 jaar wachten tot we die bereikt hebben.

Van alle IJslandse vrouwen die werken, werkt 68% fulltime. In Nederland is dat 31%.

Kunnen we wellicht wat leren van lichtend voorbeeld IJsland, al 14 jaar lang op nummer 1 bij het World Economic Forum op het gebied van gendergelijkheid. Het enige land dat meer dan 90% van de genderkloof gedicht heeft. En voor 100% gaat! In IJsland laten ze zien hoe dat moet.
Vorig jaar oktober nog legden meer dan tienduizenden vrouwen (inclusief de minister-president) een dag lang het werk neer. Ze hebben er zelfs een naam voor: kvennafri (‘vrije dag voor vrouwen’). Met als thema voor Internationale Vrouwendag 2024: #InspireInclusion. Wat kunnen we van de koploper leren?

Aandacht voor Internationale Vrouwendag blijft nodig

Maar wellicht eerst even dit. Voor eenieder die misschien niet zo goed weet waarom Internationale Vrouwendag zo belangrijk is: hoe staan we er in Nederland voor? Want elk jaar kun je van tevoren voorspellen wat de hoofdonderwerpen zijn die aan bod komen bij de meeste aan dit thema gewijde evenementen: de loonkloof (what else), de genderbalans (eerder onbalans) op managementfuncties en het fenomeen van de ‘deeltijdprinsessen’ (wie die term ooit bedacht heeft…). En elk jaar als we met elkaar in de panels zitten zijn we het roerend eens. Internationale Vrouwendag blijft hard nodig, want:

• in het globale genderkloof-rapport van het World Economic Forum staat Nederland op marginale plek nummer 28. Ver achter IJsland (#1), Nicaragua (#7) of buurland België (#10);
• volgens data van het CBS is bijna 50% van de vrouwen financieel afhankelijk van haar partner. Het zijn statistieken als deze die ministers inspireren om jonge vrouwen te verwijzen naar een ‘rijke vriend’ voor een dak boven het hoofd.
• Voor elke vrouwelijke bestuurder zijn er 6 mannen te vinden. Ondanks een stijging over de jaren nog steeds ver verwijderd van het streefcijfer 29%.

Genoeg om aan te werken. Maar waar begin je? En wat doet IJsland dan zo goed?

En zo kan ik nog wel even doorgaan, over de vele onbetaalde zorgtaken, zwangerschapsdiscriminatie en ‘de Nespresso van de genderongelijkheid’: de genderloonkloof (what else). En de list goes on. Genoeg om aan te werken. Maar waar begin je? En wat doet IJsland dan zo goed?

Sterk vrouwelijk politiek leiderschap

Als we de cijfers van het World Economic Forum induiken (meten = weten!) valt op dat IJsland het niet overal zo geweldig in doet. Maar IJsland is vooral heel sterk in politieke emancipatie. In de afgelopen 50 jaar was 25 jaar een vrouw het staatshoofd (momenteel is dat minister-president Katrín Jakobsdottir) en 48% van de parlementsleden identificeren zich als vrouw. Blijkbaar begint echte impact in de politiek.

Vergelijken we dat met Nederland dan is er in geen enkel politiek orgaan een evenwichtige verdeling tussen mannen en vrouwen te bekennen. Van onze 150 Kamerleden zijn er momenteel 59 vrouw. En deze representatie doet ertoe. Zo heeft IJsland een ministerie voor gendergelijkheid, moeten organisaties met meer dan 25 medewerkers kunnen aantonen dat ze geen genderloonkloof hebben. En is er een quota van 40% voor vrouwen in besturen. Daar waar we in Nederland 29% niet halen. Maar ach, het is dan ook maar een streefcijfer.

Wat wellicht ook niet helpt is dat vrouwelijke politici in Nederland volgens de Kieswet nog altijd verplicht zijn om voor zestien weken ontslag te nemen als gemeenteraadslid wanneer ze zwanger zijn (in plaats van met verlof te gaan). En in combinatie met de vele eerdergenoemde onbetaalde zorgtaken die in onevenredige mate bij vrouwen terechtkomen, is dat een enorme puzzel. Denk aan ongunstige werk- en vergadertijden zoals late debatten in de avond. Of wat dacht je van agressie en (seksuele) intimidatie van vrouwen in publieke functies. Nee, het beroep van politica gaat niet over rozen…

Beste ouderschapsverlof ter wereld

Terug naar IJsland. Daar duurt het ouderschapsverlof maar liefst 12 maanden: 6 maanden voor de moeder en 6 maanden voor de partner. En om het geen sigaar uit eigen doos te maken is 80% van het verlof betaald. Dit beleid werpt vruchten af. Zorg voor kinderen is een recht geworden voor beide ouders.

Van alle IJslandse vaders gebruikt zo’n 90% het ouderschapsverlof. Tussen zorg voor kinderen en zorg voor carrière hoeven vrouwen niet meer te kiezen. Van alle IJslandse vrouwen die werken, werkt 68% fulltime. In Nederland is dat 31%. Dus overheid, wil je dat we meer gaan werken? Laat het dan merken met een beter ouderschapsverlof.

‘Ze doen het gewoon’

En wat we wellicht nog het meeste van IJsland kunnen leren is het gewoon te gaan doen. In plaats van eindeloze discussies of nog erger onderzoeken waar het bewijs van bijvoorbeeld een loonkloof weer naar voren dient te komen regelen ze het gewoon. En dat zit dus vooral in sterke wetgeving die steunt op representatie vanuit de politiek. Alhoewel, als werkgever hoef je ook niet op die wetten te gaan wachten. Je kunt het gewoon gaan doen.

Wil je dus echt impact gaan maken dit jaar met Internationale Vrouwendag? Ga dan niet praten over idealen, maar breng ze in de praktijk. Het ergste dat kan gebeuren is dat je een aantrekkelijke werkgever wordt. En dat is sowieso nooit verkeerd, maar helemaal met de huidige krappe arbeidsmarkt. Dat hadden ze in IJsland al decennia eerder goed gezien!