Directeur IBM (Polen): ‘Ik was domweg klaar met programmeren’

Het is wederom lintjesknipdag op het kantorencomplex van IBM in de Poolse stad Wroclaw. Deze keer is het de beurt aan een nieuwe ICT-beveiligingsafdeling waar 70 IBM-technici de ICT-beveiliging van klanten gaan beheren. De routine straalt er ondertussen af bij Anna Sienko (53), de algemeen directeur van IBM voor Polen en de Baltische landen. Ze grapt wat met de loco-burgemeester: “Treffen we elkaar nou alweer.” Sinds haar aantreden heeft ze al vaker met dit bijltje gehakt. Alleen dit jaar al is het de vijfde keer dat ze een dergelijke opening opluistert, en de tweede keer dat ze dat in Wroclaw doet. De groei van Big Blue (de bijnaam van IBM) is typisch voor de internationale positie van Polen op de markt van uitbesteed werk. Volgens auditor KPMG staat Polen op de derde plaats als het aankomt op het uitbesteden van financiële diensten en zakelijke processen, achter (uiteraard) India en China, en nog voor de Filipijnen. Het personeelsbestand van IBM is ondertussen gegroeid tot meer dan 3.000. Dat ondanks de aantrekkingskracht van beter betaalde oorden ten westen van Polen. Jaarlijks vertrekken meer dan 2 miljoen Polen naar het buitenland voor de betere lonen. “We waren even bang dat veel van onze specialisten zouden vertrekken toen de Duitse arbeidsmarkt openging voor Poolse werknemers,” zegt ze. Dat gebeurde op 1 januari 2011. “Maar we hebben daar nul problemen mee gehad.” Terwijl IBM in Nederland dreigt met een grote ontslagronde, en de Duitse IBM-werknemers een grote reorganisatie boven het hoofd hangt, neemt IBM Polen al jaren nieuwe mensen aan. De groei is volgens Sienko vooral te danken aan het feit dat Polen de economische crisis redelijk goed doorstaat. Polen boekt jaarlijks een groei van rond de drie tot vier procent, en daar profiteert IBM van. Zelfs nu de economische situatie in Europa moeilijker wordt, is de verwachting dat de groei de komende jaren niet onder de 2 procent duikt. Het recessiespook is voorlopig op afstand, en juist ICT-bedrijven profiteren daarvan. “Nutsbedrijven breiden uit en nemen steeds meer diensten af, van facturering tot klantrelatiebeheer (CRM). Mijn uitdaging is nu om die groei mee te pakken,” zegt Sienko.

Huismoederdingen Polen wordt gezien als een traditioneel en vooral erg conservatief katholiek land. Sienko komt uit Rzeszow, een provinciestadje in het zuidoosten van Polen, het meest conservatieve deel van het land. Maar volgens Sienko heeft dat geen negatieve weerslag op de positie van vrouwen in het land. “Ik ben zelf katholiek,” zegt ze, “en ik hecht veel waarde aan mijn familie. Het heeft mijn carrière nooit in de weg gestaan.” De grootste moeilijkheden zijn voor haar vooral praktisch van aard. Pendelen tussen Rzeszow en Warchau is gezien de afstand (300 kilometer) en de gebrekkige infrastructuur ondoenlijk. Daarom ook dat dienstverleners in Polen moeten spreiden: naast Wroclaw heeft IBM grote locaties in Katowice en Warschau. “Ik en mijn man spraken af dat ik alleen naar Warschau zou 

Ieder weekeinde ging ik terug naar Rzeszow om van die typische huismoederdingen te doen. En iedere avond hing ik lang aan de telefoon met ieder van mijn drie kinderen.” Haar omgeving paste zich daar snel op aan. “In het begin was het onderwerp vooral dat het zo zwaar voor mijn man zou zijn,” lacht Sienko. “Nu is het vooral hoe zwaar dit allemaal voor mij is. Maar kritiek op mijn levensstijl en carrière heb ik nooit gehad. Sterker nog, mijn studerende dochter vertelt mij nu dat zij waarschijnlijk meer gesprekken met mij heeft gehad dan klasgenoten van wie de moeder de hele dag thuiszat.”

Vrouwen en techniek Net als in de rest van Europa kent Polen een glazen plafond, al is dat net iets minder dik dan in Nederland. Volgens EU-cijfers is ongeveer 34 procent van de topmensen vrouw, tegenover circa 30 procent in Nederland. In de ICT zijn de verhoudingen al helemaal scheef. “Van de 100 studenten in mijn jaar waren er misschien 5 dames,” vertelt Sienko, die electrotechniek en automatisering heeft gestudeerd in Krakau. Maar ze was toen al gewend om bij de minderheid te horen. “Op de middelbare school zat ik al snel op het bètapad, dus dan zit je al met vooral jongens in de klas,” lacht ze. In 1999 maakte ze de overstap naar IBM als outsourcing manager en groeide ze verder binnen dat bedrijf. In 2009 werd ze country general manager voor Polen en de Baltische landen, als eerste vrouw aan het roer sinds de entree van IBM op de Poolse markt in 1991. Maar een groeibarrière zegt Sienko nooit te zijn tegengekomen. “Misschien omdat de bedrijfscultuur binnen IBM zo is.” Wie bij internationale bijeenkomsten van IBM komt, weet waar ze het over heeft. Ook bij de opening van het nieuwe ICT-beveiligingscentrum zijn de twee aanwezige vice presidents van de internationale security-afdeling van IBM ook allebei vrouw. Het is echter niet alleen bij IBM waar Sienko probleemloos carrière kon maken. Na haar studie ging Sienko aan de slag bij de Poolse nationale bank als programmeur. “Ook daar was geslacht nooit echt een vraagstuk. Ik denk dat persoonlijke ambitie hier belangrijker is dan andere factoren.” Op een gegeven moment was ik klaar met programmeren,” vertelt ze. “Ik heb me nooit veel aangetrokken van het glazen plafond. Ik heb het persoonlijk ook niet echt ervaren. Op een dag wilde ik gewoon hogerop.” Dat gebeurde toen ze hoofd werd van het rekencentrum van de Poolse nationale bank, de plek waar alle bankzaken worden afgehandeld.

Mannenwereld ICT Graag zou ze meer vrouwen in haar branche zien. “Ik zie steeds meer meisjes kiezen voor de ICT,” zegt ze. “Maar het is nog lang niet in balans. Dit jaar waren de wereldkampioenschappen programmeren waaraan 150 teams meededen. Ik heb ze geteld toen de teams één voor één werden geïntroduceerd. Er deden slechts drie vrouwen mee.” Over quota heeft Sienko gemengde gevoelens. “Natuurlijk, als je het allemaal zijn gang laat gaan, dan gaat het nog jaren duren voor er een soort van balans is,” zegt ze. “Maar door het via de wet regelen, krijg je alleen maar minder reacties van mensen die in staat zijn zo’n hoge positie op te vullen.” Wel wil ze dat bedrijven zelf verantwoordelijkheid nemen. “Als ik iemand zoek voor een hoge functie, dan geef ik headhunters altijd de opdracht mee om ook met vrouwelijke kandidaten te komen. Dat is meer werk voor ze, maar het zij zo.”

Rode mythe Hoewel Anna Sienko persoonlijk weinig last had van een glazen plafond, kent ze zeker vrouwen die er wel moeite mee hadden. “Toch is het hier in Polen zo slecht nog niet,” vindt ze. Een veelgehoorde verklaring is dat van vrouwen tijdens het communisme werd verwacht dat ze werkten, naast het onderhouden van het gezin. In het Westen bloeide in die tijd het kostwinnersmodel juist op, waardoor vrouwen in voormalig communistische staten een betere uitgangspositie hadden. “Ik denk eerlijk gezegd dat het een mythe is,” zegt Sienko. “Mensen die nu in topfuncties opereren, hebben het communisme niet meegemaakt in hun werkende leven. Ik was studente toen in Polen de staat van beleg werd afgekondigd (in 1981, red.), en begon mijn professionele carrière vlak voordat het systeem viel. Dus nee, ik denk niet dat het directe invloed heeft gehad.” Toch wordt vaak opgemerkt dat vrouwen in Polen weerbaarder zijn op de arbeidsmarkt dan in het Westen. “Uiteindelijk moesten ze toch beter georganiseerd zijn,” lacht Sienko. In tijden van tekorten was het managen van een huishouden een keiharde aangelegenheid. “Vrouwen moesten creatief zijn, dus dat is wellicht blijven hangen.” Ondanks het beeld in West-Europa van een traditioneel, katholiek land met een beleid gericht op traditionele gezinnen, overlegt Polen betere cijfers rond vrouwenparticipatie dan de meeste andere landen. Volgens Sienko is dat iets van vóór de volksrepubliek. “Polen is bijvoorbeeld het derde land in Europa waar vrouwen kiesrecht kregen,” merkt ze op. “Nog voor de Verenigde Staten en Groot-Brittannië.”

Buitenlandse bestuurders Door de licht hogere participatiecijfers is de heersende mening in Polen dat het redelijk gaat met vrouwen op de arbeidsmarkt. Sinds bedrijven uit het Westen de Poolse markt betreden, wordt in het land regelmatig geklaagd dat het vaak buitenlanders zijn die aan het roer worden gezet. Dat zijn vaak ook nog eens mannen. Maar dat beeld valt volgens Sienko in haar werkgebied mee. “Je ziet dat inderdaad sterk in sectoren die business-to-consumer zijn, zoals de retail,” legt ze uit. “Reden is dat zo’n bedrijf een beproefd concept en structuur in Polen wil opzetten, en dus iemand de leiding geeft die precies weet hoe die structuur eruit ziet. Maar in sectoren die business-to-business zijn, is kennis van de lokale markt en het onderhouden van een relatie met lokale bedrijven belangrijker. Dus daar wordt juist gekozen voor lokale mensen.” Gevolg: daar worden meer vrouwen in topposities gezet. “Kijk maar bij twee van de grootste banken in Polen. Die worden allebei geleid door een vrouw,” grijnst Sienko.

Kennis en Talent De arbeidsmarkt in Polen is hoe dan ook rijk met talent, zegt Sienko. “We zijn allang niet meer de goedkoopste. “Je kunt eenvoudige diensten elders al veel goedkoper afnemen.” In Europa wordt ‘Ik denk dat persoonlijke ambitie hier gewoon belangrijker is dan andere factoren’ anna sienko, algemeen directeur ibm polen en de baltische landen vooral Oekraïne steeds vaker gekozen voor bijvoorbeeld de uitbesteding van callcenters. Maar dat gaat volgens Sienko niet ten koste van Polen. “Het niveau van werknemers ligt hier heel erg hoog. Dat merk je ook in het soort diensten dat hiernaartoe worden uitbesteed. Die worden steeds geavanceerder.” Dat laat onverlet dat relatief eenvoudiger diensten als business process outsourcing en callcenters Polen geen windeieren hebben gelegd. Tussen 2008 en 2012 zijn in Polen volgens zakelijke vastgoedspecialist LaSalle naar schatting 14.000 banen gecreëerd dankzij offshoring, het uitbesteden van banen naar een ander land. Aan de inzet van Poolse werknemers valt ook niets af te dingen, meent Sienko. “Het helpt natuurlijk dat IBM een groot merk is. Hier hebben gewerkt, staat goed op je cv, en in Polen is er veel respect voor grote merken.” Over de werkervaring valt ook niets te klagen. Na jaren als uitbestedingscentrum voor eenvoudiger diensten, zijn Poolse werknemers volgens Sienko de weg omhoog ingeslagen. “Bedenk je ook: als iemand vijf jaar lang zakelijke processen heeft behandeld voor buitenlandse klanten, dan heeft hij echt wel een gedegen kennis opgebouwd van verschillende aspecten van accountancy. Zo iemand is klaar om zeer geavanceerde accountingdiensten op te pakken.”

Ambitie kanaliseren Toch zet IBM alle zeilen bij om het aanwezige talent te kanaliseren. Internationaal staan Poolse universiteiten niet in een hoog aanzien. De twee best aangeschreven universiteiten in het land (in Krakau en Warschau) komen in de jaarlijkse internationale ranglijsten niet voor in de top 300. Dat is voor een land met bijna 40 miljoen inwoners niet best. De truc om dat op te vangen zit hem volgens Sienko erin om vooral ambitie en ruw talent te kanaliseren. “Er is heel veel ambitie. Studenten willen maar al te graag aan de slag bij een groot merk,” zegt ze. “We werken nauw samen met universiteiten en bieden zomercursussen aan zodat studenten klaar zijn voor de arbeidsmarkt.” Een project dat Sienko noemt, is een virtuele zomercursus die IBM gedurende in 2010 aanbood voor studenten aan de Universiteit van Wroclaw. “Dat was een groot succes. Studenten hier leunen echt niet achterover tijdens de zomervakantie.” Toch ziet Sienko gebieden waar het Poolse onderwijs beter moet. De tijden dat ICT louter een technische oefening was, zijn lang en breed vervlogen. “ICT staat nooit op zichzelf, maar altijd ten dienste van iets anders. Wat we vooral missen is een goede link tussen de ICT en de business,” verzucht ze. “Afgestudeerden in de ICT zijn technisch vaak heel bekwaam, maar hebben geen kennis van de sectoren waar ze het op toe moeten passen, van het bankwezen tot de industrie. Er zijn wereldwijd maar een handvol softwarelaboratoria waar puur technisch werk wordt geleverd. De rest is dienstverlening waarvoor je kennis van het model van je klanten moet hebben.”