Zzp’ers, de arbeiders van de deeleconomie, vallen nu nog tussen de wal en het schip. Maar uiteindelijk zijn de bedrijven die zich niet aan kunnen passen het echte slachtoffer.
Mensen kunnen dankzij internet steeds meer taken en activiteiten zelf ontwikkelen. Dat begon met selfservicetoepassingen, zoals reizen boeken en online bankieren. In het afgelopen jaar zijn de zogenoemde peer-to-peer-websites explosief gegroeid. Via websites zoals Airbnb, Uber en TaskRabbit nemen particulieren diensten over van gevestigde bedrijven. Dat dit voorziet in een grote behoefte blijkt wel uit het feit dat bijvoorbeeld Airbnb inmiddels meer waard is dan Hyatt Hotels, met wereldwijd 75.000 werknemers en bijna 500 hotels.
De deeleconomie maakt bazen van burgers en ook de arbeiders passen zich aan. Zzp’ers maken steeds meer gebruik van peer-to-peer-websites om werk te vinden en te verdelen. In de VS groeien websites die zzp’ers verbinden met opdrachtgevers, zoals TaskRabbit als kool.
De deeleconomie maakt zowel bedrijven als overheden erg nerveus, en terecht. Het is natuurlijk niet voor het eerst dat het bedrijfsleven zich snel moest aanpassen aan nieuwerwetse vindingen. In zijn boek Innovator’s dilemma: when new technologies cause great firms to fail beschrijft economieprofessor Clayton Christensen het aansprekende voorbeeld van Kodak, wereldwijd een van de marktleiders op het gebied van fotofilm en camera’s. Kodak kon zich niet snel genoeg aanpassen aan de digitale revolutie en ging ten onder.
Christensen beschrijft hoe belangrijk het is dat bedrijven zichzelf op nieuw uitvinden. Keer op keer. Kodak heeft dat moment gemist en verloor daarmee alles. De deeleconomie zorgt ervoor dat de overheid en veel bedrijven het roer radicaal moeten omgooien. Oftewel: dat zij dingen moeten gaan doen die niets te maken lijken te hebben met wat ze deden. Voor veel besturen is het overbruggen van de kloof tussen de gevestigde en de nieuwe orde een brug te ver. Wie het momentum van de deeleconomie niet aangrijpt voor verandering en groei, blijft steken in wat we noemen ‘een kodakmoment’.
Als de gevestigde bedrijven en de overheid de handschoen niet oppakken, regelt de deeleconomie zichzelf wel. Zoals crowdfunding de steek oppakt die de kredietbank laat vallen. TaskRabbit, dat in de VS al 30.000 zzp’ers aan het werk zet in 19 steden, biedt zzp’ers kortingen op zorg en telefoonabonnementen en eist dat opdrachtgevers een minimumbedrag betalen voor de diensten van de zzp’ers. Ook Airbnb en Uber ontwikkelen extra diensten voor ‘hun’ micro-ondernemers. Het zal niet lang duren voordat niet alleen hotels en taxibedrijven, maar ook banken en verzekeraars daar last van krijgen.
Hoe zit het in werkend Nederland? Zzp’ers en flexwerkers hebben, net als vaste werknemers, behoefte aan een hypotheken of een goede, betaalbare arbeidsongeschiktheidsverzekering. Toch is het voor deze doelgroep vaak bar slecht geregeld. In het eerste kwartaal van 2014 waren er 791.000 zzp’ers actief. Het aantal werkende in Nederland bedraagt iets meer dan 7 miljoen. Lijkt me dat banken en verzekeraars een enorme markt laten liggen. En waarom?
De leer van Darwin wordt wel eens als volgt samengevat: ‘het is niet de meest intelligente der soorten die overleeft, maar de soort die zich het beste kan aanpassen aan de veranderende omgeving waarin het zich bevindt’. Niet voor niets noemt men de gevestigde instituten vaak ‘dinosauriërs’. Hun omvang en lange historie maakt hen minder wendbaar en flexibel. Zodra er grote veranderingen plaatsvinden kunnen, en, belangrijker nog, willen zij zich niet snel aanpassen. Dat leidt tot hun ondergang. Slimme raden van bestuur en wetgevers proberen niet de deeleconomie in het gareel te krijgen van het verleden. Zij passen zich radicaal aan en realiseren een volledig nieuwe aanpak voor de toekomst. Natuurlijk met oog voor de behoeftes van zzp’ers en flexwerkers. Dan wordt het een prachtig 2015!
