Weet u het nog? Drie maanden geleden was ‘schaarste’ het meest gebruikte woord in gesprekken over de arbeidsmarkt. Recordaantallen vacatures. In een aantal beroepen waren nauwelijks gekwalificeerde zelfstandigen te vinden, althans niet tegen normale tarieven. En plots zitten we in een geheel andere situatie. We gaan waarschijnlijk richting een zware recessie. In ieder geval een recessie die ons meer dan ooit tevoren overvalt.
Het zal de discussie over de toekomst van onze arbeidsmarkt ongetwijfeld fors beïnvloeden. Want naast het debat over ‘schaarste’, speelde en speelt er ook nog een stevige maatschappelijke en politieke discussie over de vraag hoe die toekomst eruit moet zien. Op het bureau van minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ligt nog een hele stapel rapporten die op zijn reactie wachten. Het WRR rapport ‘Het Betere Werk’, een aantal evaluaties van de Wet Werk- en Zekerheid, die inderdaad ondertussen al vervangen is, rapporten over de werking van de flexbranche, over deeltijdwerken, een advies van de Stichting van de Arbeid over de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering. En dat zijn dan alleen nog maar de meest in het oog springende rapporten. Verder moet voor de zomer ook nog een klap gegeven worden op de plannen van Koolmees over de vervanging van de Wet DBA, die de inhuur van zzp’ers moet reguleren. Tot slot ligt, bovenop deze stapel, het advies van de commissie Borstlap, met 47 ingrijpende voorstellen voor de hervorming van onze arbeidsbestel.
Een complex geheel
Bij elkaar opgeteld is dat een complex geheel. Met spanning werd dan ook gekeken naar de minister; hoe zou hij deze puzzel oplossen? En hoe zou er vervolgens vanuit de politiek, de polder, de praktijk op de beslissingen van Koolmees gereageerd worden? Een ding is zeker. De Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) is nog maar het begin. Mogelijkheden voor werkgevers om te werken met flexibele arbeidscontracten of flexibiliteit in te huren via uitzendkrachten of zzp, worden lastiger of duurder.
Toen kwam er in eens de corona-crisis, en plots is alles anders. Wij vroegen voor een serie op ons kennisplatform ZiPconomy aan een tiental wetenschappers en andere opiniemakers om hun licht te laten schijnen over die toekomst van de arbeidsmarkt in de post-coronatijd. Het leverde een flinke diversiteit aan reacties op. Van ‘zie je nu wel’ als het gaat om het zichtbaar worden van de kwetsbaarheid van werkenden met een flexibel arbeidscontract, tot een constatering dat het rapport van de commissie Borstlap opnieuw gemaakt moeten worden omdat alles nu anders is. Waar de maatschappelijke druk toeneemt om alles wat met ‘flex’ te maken heeft verder terug te dringen, zal vanuit het bedrijfsleven juist de wens groeien om meer wendbaar te worden.
Scherper debat
Zo haalt iedereen uit deze corona-crisis wat hij of zij graag wil. Dat zullen we in de politieke debatten de komende maanden ook ongetwijfeld terug gaan zien. Hoe dichter we naar de verkiezingen komen, hoe scherper dat debat ook gevoerd zal worden.
Voor een deel zullen hete aardappels doorgeschoven worden naar de periode na die verkiezingen van maart 2021. Maar het kabinet ontkomt er niet aan om op een aantal dossiers toch ook nu al, en voor de zomer, kleur te bekennen. Het zal dan vooral gaan om besluiten die betrekking hebben op de regulering van de zzp-markt en – in mindere mate – de flexbranche.
Voor HR-professionals is het zaak om deze ontwikkelingen scherp te volgen: Wat wordt de impact van de corona-crisis op de arbeidsmarkt? En in het verlengde daarvan: In welke richting ontwikkelt zich de politieke discussie over de arbeidsmarkt van de toekomst?
‘Oude’ arbeidsmarktscenario’s kunnen immers de prullenbak in. Aannames over verloop, aanbod, schaarste zullen heroverwogen moeten worden. Dat betekent niet dat die schaarste plots voorbij is of dat goed gekwalificeerde zelfstandigen nu ineens wel in loondienst willen komen. Maar de corona-tijd gaat ongetwijfeld een effect hebben op de wijze waarop de werkenden zich bewegen op de arbeidsmarkt. Als organisaties al een vast/flex ratio hebben, dan zal ook die opnieuw uitgerekend moeten worden. Immers, allerlei aannames die daaraan ten grondslag liggen, zijn nu anders. Daarbij zal de ervaring met corona de roep om dergelijke keuzes te maken op basis van betrouwbare data, doen toenemen.
Houd de ontwikkelingen rond wet- en regelgeving scherp in de gaten. Ze zullen de mogelijkheden om de wendbaarheid van uw organisatie te organiseren beïnvloeden. Externe flexibiliteit, bijvoorbeeld voor het inhuren van zzp’ers, zal vast en zeker mogelijk blijven. Maar het wordt mogelijk lastiger en in sommige beroepsgroepen zal het aanbod van zzp’ers ook kleiner kunnen worden. Bovenal wordt meer en meer duidelijk dat via dat beleid ‘flex en inhuur’ definitief op de agenda van HR komt te staan. Met bijvoorbeeld de webmodule die, als vervanger van de Wet DBA, meer zekerheid geeft dat iemand daadwerkelijk als zzp’er ingezet kan worden. Bijna alle vragen op die online tool zijn ‘HR-gerelateerd’. Dat betekent dat het implementeren van de webmodule niet iets wordt wat HR over kan laten aan de collega’s van inkoop of legal.
Als onderdeel van een media-partnership tussen HR Praktijk en ZiPconomy levert ZiPconomy – kennisplatform over de toekomst van werk en de freelance economie – in iedere editie van HR Strategie een bijdrage. www.zipconomy.nl
Leer in één ochtend hoe je als HR-professional effectief omgaat met de juridische en fiscale uitdagingen bij het inhuren van zzp’ers. Na deze training weet je wanneer een medewerker echt als zzp’er kwalificeert. Je krijgt ook inzicht in de aanpak van de Belastingdienst, die vanaf 1 januari 2025 weer gaat handhaven op arbeidsrelaties voor loonheffingen.
