Minder dan de helft van de ondervraagde ondernemers vindt dat je altijd naar de heersende normen en waarden moet handelen. Vooral jongeren denken er echter anders over. Zij wijken een stuk meer af van het boekje dan hun oudere collega’s. Ruim een kwart van de – zowel jongere als oudere – ondernemers vindt zelfs dat jongeren een groot gebrek aan ethisch besef hebben. Slechts 14 procent dicht dat juist ouderen toe.
Werken aan ethisch besef
De onderzoekers legden de ondernemers de vraag voor of zij ook iets doen aan dat vermeende slechte normen- en waardengevoel. Iets meer dan de helft gaf hierop bevestigend antwoord. Bijna de helft (49 procent) doet dit in de vorm van informeel overleg tussen collega’s. Eén op de vijf (21 procent) zegt dit met een cursus of introductieprogramma te doen.
Werknemers ethischer
Iets minder werknemers in loondienst vinden dat vuile handen maken bij succesvol zakendoen hoort (22 procent). Bijna 25 procent van de Nederlandse werknemers heeft in het afgelopen jaar in hun bedrijf vaak of regelmatig managers zien handelen op een manier die ingaat tegen de gedragscode van de organisatie.
Als werknemers op het werk met misstanden wordt geconfronteerd, trekt iets meer dan de helft eerst intern aan de bel. Krijgen ze geen gehoor dan stappen ze naar de autoriteiten of de pers. Een op de vijf (21 procent) zou helemaal niets doen. Van de werknemers jonger dan 35 jaar zegt zelfs 30 procent het zo te laten.
Waarom een klokkenluidersregeling?
Noodzaak. Eén derde van de economische misdrijven komt nog steeds bij toeval boven water. De werkvloer is meestal op de hoogte van de mistanden, maar zwijgt uit angst voor de gevolgen. De schade voor het bedrijf is niet alleen uit te drukken in geld maar ook in reputatie. Een goede klokkenluidersregeling werkt dus naar twee kanten.
Anonimiteit. Werknemers zijn eerder bereid misstanden te melden als ze ten opzichte van zowel werkgever als sjoemelende collega anoniem kunnen blijven. Ze moeten tenslotte de andere dag weer gewoon door kunnen werken.
Weerstanden overwinnen. In Nederland blijken juist werkgevers vaak weerstand te hebben tegen een klokkenluidersregeling, terwijl dit vaak effectiever en goedkoper is dan niets doen.
Ervaring opbouwen. De wens tot anonimiteit plus de weerstand van de werkgever is te omzeilen door ervaringen op te bouwen, zonder meteen zelf ‘aan de slag te gaan’ met een eigen regeling. Het is immers mogelijk een abonnement te nemen op een fraudemeldlijn bij externe bedrijven die daarin zijn gespecialiseerd. Voorbeeldbedrijven: KPMG, Hoffmanns Bedrijfsrecherche.
Oriëntatie. Veel bedrijven hebben hun klokkenluidersregeling openbaar gemaakt via internet en dat is nuttig voor de eigen beeldvorming. Googlen levert de volgende bekenden op: DSM, Heijmans, Vopak, Ahold, Arenthals Grant Thornton B.V., Rabobankgroep, Amsterdam RAI, BinckBank NV, Ministeries VROM, Binnenlandse en Buitenlandse Zaken, Qurius NV, AFC Ajax, Universiteit van Tilburg, NS en ongetwijfeld nog veel meer.
Juridische consequenties. Er zijn (nog) geen wettelijke regels over wat wel en niet mag bij klokkenluiden, of over de juridische bescherming van een klokkenluider. Er wordt gewerkt aan een wetsartikel over dit onderwerp. De Stichting van de Arbeid heeft een Verklaring inzake het omgaan met vermoedens van misstanden in ondernemingen gepubliceerd. Deze gedragscode kan bij het opstellen van CAO’s worden gebruikt. Wie dus een eigen regeling overdenkt, doet er verstandig aan juridisch advies in te winnen.
Meer over onethisch gedrag en de klokkenluidersregeling leest u in het mei-nummer van HRpraktijk Magazine.
Met één klik complexe HR-vragen beantwoorden, efficiënter omspringen met arbeidsrechtelijke kwesties, makkelijk kandidaten screenen én effectiever talent managen. Volg deze masterclass en leer hoe AI en ChatGPT jouw dagelijkse werkzaamheden kunnen transformeren in alle belangrijke HR-domeinen.
