Een paar dagen arbeid en zorg combineren? Dat lukt de meeste mensen wel. Maar nu we in de tweede lockdown binnen een jaar terecht zijn gekomen en de schoolsluiting nog een maand langer duurt dan gedacht, is de rek er bij veel ouders uit. Dat merken werkgevers ook. Ze zien werknemers met schoolgaande kinderen worstelen om hun werk af te krijgen of op tijd (digitaal) aanwezig te zijn. Complex zijn ook de situaties waarin ouders buitenshuis moeten werken, omdat zij een baan hebben in de gezondheidszorg, de maakindustrie, een supermarkt of de logistiek, waardoor de zorg vrijwel volledig op de schouders van de thuiswerkende ouder terechtkomt. In eenoudergezinnen vallen werk en zorg überhaupt niet te spreiden en komen alle lasten op één paar schouders. Gevolg is dat ook werknemers zonder schoolgaande kinderen onder druk komen te staan, omdat zij voor hun collega’s inspringen. Zo ontkomt bijna niemand aan de gevolgen van de schoolsluiting.
Wat werkgevers en werknemers zelf doen
Werkgevers zijn zich zeer bewust van de balanceeract die werkende ouders op dit moment uitvoeren. Zij ondersteunen hen daarom met uiteenlopende maatregelen en initiatieven.
1. Wees flexibel met werktijden – maar stel wel grenzen
Het verlichten van de combinatiedruk begint met het ontzien van werknemers op de tijden dat het thuis het drukst is.
- Veruit de meest werkgevers kiezen ervoor om vaste werktijden los te laten. Medewerkers spreiden hun uren over de dag – ook buiten de kantooruren –, werken in shifts met hun partner of verdelen hun werktijd over meer dagen van de week.
- Ook spreken werkgevers af dat medewerkers uren mogen missen om deze gemiste uren later in te halen. Zeker in organisaties waar het werk vanwege de crisis toch al op een laag pitje staat, kan dit uitkomst bieden.
- Sommige organisaties hebben hun overlegmomenten aangepast. Een gewoonte is om deze aan het begin van de werkdag te plannen of vlak na de lunchpauze, maar dan is het juist spitsuur in een huishouden.
- Het hanteren van flexibele werktijden ligt voor de hand, maar kent grenzen. Werknemers die ’s avonds of in het weekend hun achterstanden inhalen, kunnen hoge werkstress ervaren en uiteindelijk uitvallen. Een optie is daarom om af te spreken dat medewerkers in principe onbereikbaar zijn op bepaalde uren of dagen, zoals doordeweeks na 20.00 uur of in het weekend.
2. Neem het werk onder de loep – wat moet écht
Werken houdt niet op bij het afgesproken aantal uren draaien. Ook in het anders inrichten van het werk zelf kunnen werkgevers en werknemers verlichting zoeken.
- In sommige organisaties wordt met buddy’s gewerkt: collega’s spreken af dat ze als achtervang voor elkaar dienen, mocht er een dringende thuissituatie zijn die voorrang verdient.
- Ook gaan veel leidinggevenden met hun medewerkers na welke niet-urgente werkzaamheden zij kunnen uitstellen. Soms kan het verleggen van een deadline helpen of kan een project zonder grote problemen later worden uitgevoerd.
- Sommige werknemers en leidinggevenden komen tot een tijdelijke verschuiving in het werkpakket. Zo is videovergaderen of werk waarvoor een hoge concentratie nodig is voor sommige ouders moeilijk op te brengen, maar zijn kleinere klussen die zelfstandig uit te voeren zijn wel goed te doen.
3. Maak coulant gebruik van verlof
Als de combinatie werken en zorgen echt te zwaar is, kan het nodig zijn werknemers gas terug te laten nemen. Werknemers willen daar begrijpelijkerwijs niet al hun verlof voor inzetten en dat past ook niet bij de functie van verlof om mensen te laten herstellen. Werkgevers komen werknemers daarom tegemoet.
- Diverse werkgevers hebben een ‘samsam-regeling’ in het leven geroepen: de helft van het opgenomen verlof komt voor rekening van de werkgever en de helft voor rekening van de werknemer met schoolgaande kinderen.
- Werkgevers die met urenregistratie werken, voeren speciale corona-uren in. Elke werknemer kan naar eigen inzicht een bepaald aantal uur per week opvoeren als corona-uren. Deze worden niet van het verlofsaldo afgetrokken.
4. Ondersteun waar mogelijk de opvang van kinderen
Om geconcentreerd te werken of op adem te komen, is het een uitkomst als de kinderen een paar uurtjes opvang krijgen. Noodopvang is slechts in uitzonderlijke gevallen toegankelijk. Veel mensen regelen daarom opvang in familie- en vriendenkring. Waar dit lastig is, kunnen werkgevers een ondersteunende rol spelen.
- Sommige werkgevers brengen de mogelijkheden van oppas- en leerkrachtplatformen of lokale initiatieven onder de aandacht. Zo zijn er ouders die samen een thuisonderwijspool vormen waardoor zij maar een beperkt aantal uur per week thuisonderwijs hoeven te geven. Werkgevers kunnen het oprichten van deze pools stimuleren.
- Er zijn werkgevers die (ongebruikte) devices zoals computers of tablets verstrekken, zodat kinderen makkelijker thuisonderwijs kunnen volgen.
- Voor werknemers die weinig middelen hebben of geen uitgebreid eigen netwerk hebben, kan de werkgever een oppasvergoeding voor de duur van de lockdown hanteren.
- Werkgevers met personeel met schoolgaande kinderen en met voldoende middelen kunnen ook zelf een opvang- of leervoorziening in het leven roepen. Dit ligt eerder voor de hand bij organisaties waar werken op locatie noodzakelijk is; de locatie is al coronaproof ingericht en het aantal reisbewegingen neemt niet of nauwelijks toe.
5. Stimuleer oplaadmomenten
Het is belangrijk om te voorkomen dat werknemers zich over de kop werken. Daarom is het extra belangrijk om aandacht te hebben voor mentale gezondheid.
- Zorg voor een aanspreekpunt om snel hulp of steun te vragen.
- Maak opladen expliciet onderdeel van de werkweek. Maak bijvoorbeeld van een teamvergadering een wandelmoment, spreek rust- en pauzemomenten af of stimuleer medewerkers om onder werktijd een luchtje te scheppen.
Er is meer nodig: coronaverlof en lockdown-leren
De mogelijkheden van werkgevers en de flexibiliteit van werknemers zijn niet oneindig. Zeker organisaties die al in crisis verkeren, ondervinden grote problemen door beperkte inzetbaarheid van hun personeel, terwijl salarissen wel moeten worden doorbetaald. Deze werkgevers hebben niet de financiële ruimte om werknemers tegemoet te komen. Daarom pleit AWVN voor de invoering van tijdelijk coronaverlof. Dit verlof zou onderdeel moeten zijn van een volgend steunpakket van de overheid waarover nu met het demissionaire kabinet wordt gesproken.
Het coronaverlof zou compensatie in het loon moeten bieden aan werkgevers die met werknemers met schoolgaande kinderen te maken hebben die hun werk niet kunnen uitvoeren, maar van wie het loon wel moet worden doorbetaald. Het overheidsfonds zou er ook moeten zijn voor werknemers die in quarantaine zitten en niet vanuit huis kunnen werken of in afwachting zijn van een testresultaat. In die gevallen betalen werkgevers eveneens loon door, terwijl er geen werk wordt uitgevoerd en er geen compensatie is vanuit bijvoorbeeld een verzuimverzekering.
Tot slot zouden werkgevers en werknemers geholpen zijn met goede leerondersteuning aan kinderen. In navolging van het Verenigd Koninkrijk zou Nederland het ‘lockdown-leren’ kunnen omarmen door educatieve initiatieven te nemen. Denk aan het uitbreiden van de programmering van SchoolTV. Ook kunnen succesvolle online lesmodules voor meer kinderen toegankelijk worden gemaakt. Zo ligt de bal niet alleen bij ouders en docenten om kinderen hun dag goed te laten besteden.
