Generatieve AI kan de efficiëntie in de publieke sector met 15 tot 20 procent verhogen

Shutterstock

Het personeelstekort in de Nederlandse publieke sector dreigt in 2033 op te lopen tot 425.000 openstaande vacatures, terwijl de productiviteit stagneert. De Boston Consulting Group (BCG) concludeert daarbij in een nieuw rapport dat extra personeel aannemen geen haalbare oplossing is in deze tijd van grote arbeidsmarktkrapte.

De bewustwording van de mogelijkheden en van de risico’s van AI staat nog aan het begin, laat staan de kennis van de verplichtingen uit de AI-verordening

Generative AI (GenAI) kan de productiviteit met 15-20% verhogen, wat de overheid jaarlijks 15-20 miljard euro kan besparen. Het kan de werkdruk verlichten, vooral bij administratieve processen, en sectoren zoals zorg, onderwijs en sociale zekerheid helpen. BCG ziet vijf domeinen voor optimaal gebruik van GenAI: uitkeringen, politie, zorg, onderwijs en overheidsdienstverlening.

Grootschalige toepassingen van GenAI Nederland kunnen helpen de groeiende vraag naar publieke diensten bij te benen, aldus BCG, dat ook waarschuwt. Want Nederland loopt het risico achterop te raken bij andere Europese landen die al investeren in GenAI, voor bijvoorbeeld gezondheidszorg en belastinginning.

AI-geletterdheid wil niet vlotten

Ook op een ander Europees domein met betrekking tot AI loopt Nederland bepaald niet voorop. De gemeenten in ons land zijn namelijk niet voldoende toegerust op de eisen die die Europese AI-verordening (de AI Act) aan ze stelt. Dat blijkt uit een analyse van de VNG.

Sinds 2 februari dit jaar zijn werkgevers verplicht ervoor te zorgen dat hun medewerkers AI-geletterd zijn. Dit wil nog niet zo vlotten, schrijven de experts van de VNG:  “De bewustwording van de mogelijkheden en van de risico’s van AI staat nog aan het begin, laat staan de kennis van de verplichtingen uit de AI-verordening.”

Leer AI-tools gebruiken voor strategische HR-doeleinden

Tijdens deze 2-daagse masterclass ontwikkel je een AI-roadmap die jouw organisatie vooruit helpt. Leer praktische vaardigheden zoals het ontwikkelen van een eigen GPT-bot en het schrijven van effectieve prompts voor diverse HR-scenario’s.

Meer informatie

Vier hoofdvragen

Sommige AI-systemen zijn sinds 2 februari verboden, zoals manipulatieve en misleidende AI-systemen en emotieherkenning op het werk. Vanaf 2 augustus dit jaar gelden de verplichtingen voor hoog risico AI-systemen. Gemeenten hebben dus nog even de tijd om actie te ondernemen, en onder meer een ‘grondrechteneffectbeoordeling’ te doen.

De VNG adviseert gemeenten om vier hoofdvragen te beantwoorden om vast te stellen welke verplichtingen uit de AI-verordening van toepassing zijn.

1. Is ons systeem een ‘AI-systeem’ volgens de AI-verordening?
2. Indien ja, in welke van de risicocategorieën valt het AI-systeem?
3. Zijn wij aanbieder of gebruiksverantwoordelijke van het AI-systeem?
4. Aan welke verplichtingen moeten wij ons dan houden?

Capaciteit, expertise en geld nodig

Het kan ook dat een gemeente niet alleen gebruiker is maar ook aanbieder van AI.  Omdat een gemeente zelf een AI-systeem ontwikkelt, of wanneer een gemeente een AI-systeem voor algemene doeleinden (ChatGPT of Copilot) inzet bij gebruik in één van de hoog risico toepassingsgebieden. Voor de inventarisatie zullen gemeenten de hulp nodig hebben van hun leveranciers, waarbij de VNG een rol vervult om de inventarisatie van al die gemeenten efficiënt te laten verlopen. Onder meer door handleidingen en checklists voor gesprekken tussen gemeenten en aanbieders.

De VNG raadt gemeenten ook aan een AI compliance officer (AICO) aan te stellen die zich bezighoudt met de naleving van de AI-verordening. Het zijn nogal wat nieuwe taken die de AI Act met zich meebrengt. Daar is vooral meer capaciteit, expertise en geld voor nodig. “Het financiële ravijnjaar 2026 maakt dit een urgente uitdaging”, besluit de VNG.