De EU nam in 2024 als eerste continent ter wereld een wet aan die het gebruik van AI op grote schaal reguleert, ter voorkoming van misbruik of ongewenste effecten op de samenleving. De verordening heeft zowel betrekking op organisaties die AI aanbieden, als op organisaties die de technologie gebruiken. Zeker de afdeling HR dient er kennis van te nemen.
Ondersteuning van medewerkers door werkgever of opdrachtgever schiet nog vaak tekort
De zogeheten ‘AI Act’ wordt tot 2027 gefaseerd ingevoerd. Een van de plichten die eruit voortvloeit voor organisaties die AI-systemen gebruiken, is dat medewerkers – van eigen mensen tot externe inhuur – digitaal ‘geletterd’ moeten zijn of worden gemaakt. Deze plicht geldt sinds 2 februari j.l.
Wat dat behelst is niet uitgespeld, maar geletterdheid heeft betrekking op vaardigheden, kennis en (enig) begrip van AI-systemen. Daarbij hoort ook besef van de risico’s en eventuele schade als gevolg van AI-gebruik.
Cv-selectie met AI-algoritme geldt als hoog risico-systeem
Volgens de nationale waakhond Autoriteit Persoongegevens (AP) is de AI-verordening risico-gericht. Voor toepassingen met een hoog risico gelden strengere regels dan voor een one trick pony. Voor de HR-omgeving geldt dat AI-systemen voor werving- en selectie, personeelsbeheer worden aangemerkt als ‘hoog risico’.
Als voorbeeld wordt software genoemd die cv’s selecteert. Activiteiten van het systeem moeten worden gelogd, er dient adequaat datamanagement te zijn ingericht en een mogelijkheid van menselijk toezicht moet blijven bestaan. Organisaties moeten kunnen aantonen dat ze voldoen aan genoemde verplichtingen.
40% van werknemers verwacht ondersteuning
De AP erkent de voordelen aan AI-gebruik, maar wijst op de schaduwzijden. Bestaande wetten zoals de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) en de Wet politiegegevens (Wpg) volstaan volgens de autoriteit niet voor de huidige ontwikkelingen. “Onverantwoord gebruik van AI kan bijvoorbeeld leiden tot discriminatie, beperkingen van onze vrijheden en misleiding en uitbuiting van mensen”, aldus de privacywaakhond.
De verordening mag al zijn ingegaan, maar de verstrekkende gevolgen op werkzaamheden en processen wordt nog niet overal ingezien, denkt Martine Bolhuis, expert duurzaam werkgeverschap namens Centraal Beheer. Volgens haar schiet de ondersteuning van medewerkers door werkgever/opdrachtgever vaak tekort.
Bij de eerste mobiele telefoon wisten we ook niet direct hoe hij werkte of wat hij allemaal kon
De verzekeraar liet een trendonderzoek doen onder tweeduizend werkenden. In de uitkomsten zegt ruim 40 procent te verwachten dat de werkgever hen ondersteunt in de omgang met AI. Slechts een kwart krijgt daadwerkelijk steun.
AI maakt in veel sectoren het werk sneller, vaak accurater en prettiger. Daarnaast kan de technologie een bijdrage aan de effectiviteit en kwaliteit. “Van marketing tot pricing, van juridische zaken tot communicatie”, zijn voorbeelden die Bolhuis als voorbeeld noemt. Continu bijleren over AI is bijna een voorwaarde, zegt ze.
Experimenteren en oefenen met AI
Zij hoopt dat organisaties niet uitsluitend hameren op mogelijke risico’s, maar nieuwsgierigheid en enthousiasme juist aanwakkeren. “Het advies dat ik in mijn werkpraktijk aan werkgevers en werknemers geef: ga met AI aan de slag! Wees nieuwsgierig, ga experimenteren en oefenen. Organiseer en doe mee aan de online workshops.”
“Bij de eerste mobiele telefoon wisten we ook niet direct hoe hij werkte of wat hij allemaal kon”, aldus Bolhuis. AI op een veilige en verantwoorde manier leren gebruiken kan bijvoorbeeld door medewerkers mee te laten kijken met ‘koplopers’ in de werkomgeving, of door trainingen en workshops aan te bieden.
Met één klik complexe HR-vragen beantwoorden, efficiënter omspringen met arbeidsrechtelijke kwesties, makkelijk kandidaten screenen én effectiever talent managen. Volg deze masterclass en leer hoe AI en ChatGPT jouw dagelijkse werkzaamheden kunnen transformeren in alle belangrijke HR-domeinen.
Onvoldoende voorbereiding bij medewerkers
De zorgen die de komst van AI oplevert is in het onderzoek van Centraal Beheer ook meegenomen. Van de respondenten geeft slechts 13 procent te vrezen dat een chatbot of AI-agent hun werk inpikt. Dat lijkt een goed teken, maar kan ook aangeven dat medewerkers onvoldoende beseffen wat op hen afkomt.
Zeer avontuurlijk in het gebruik van AI zijn ze volgens de uitkomsten van de enquête nog niet. Meer dan de helft van de deelnemers zegt niks te doen om bij te blijven op AI-gebied. “Dat is opmerkelijk en zorgelijk omdat we weten dat door deze ontwikkeling er steeds meer vaardigheid van medewerkers wordt verwacht”, aldus Bolhuis.
AI-agents worden nu al ingezet voor juridische documentverwerking, medische diagnoses en complexe compliance-taken
Intussen volgen de ontwikkelingen in AI elkaar bijna met duizelingwekkende snelheid op. Zo zijn in relatief korte tijd AI-agents in opkomst. Die gaan verder dan het invoeren van één opdracht door de gebruiker (prompt), met vervolgens zonder tussenstappen een uitkomst (zero-shot prompting).
Agents werken met opsplitsing van lastiger taken in meerdere stappen, zoals plannen en evalueren. Eén AI-agent voert een specifieke taak uit. Samenwerkende agents verwerken vervolgens een opdracht tot een resultaat. Dit leidt tot een succesvollere aanpak van ingewikkelde taken en vraagstukken. Naar verwachting zullen ze werkprocessen en automatisering fundamenteel veranderen.
Nu al worden ze ingezet voor onder andere juridische documentverwerking, het stellen van medische diagnoses en uitvoering van complexe compliance-taken. Voor groepen van nog argeloze medewerkers zal dat ongetwijfeld grote gevolgen hebben.
Kansen en risico's volgens Aaron Mirck
De Europese AI Act schrijft niet voor welke maatregelen nodig zijn om burgers ‘AI-geletterd’ te maken en hen besef bij te brengen van de kansen en risico’s. In ‘AI, voorbij de hype’ geeft technologiefluisteraar en filosoof Aaron Mirck een inleiding tot AI. Risico’s zijn er volgens hem nu al, alleen hebben volgens hem weinigen dat door. Bedrijven staren zich blind op efficiëntie en kostenbesparingen, maar de maatschappelijke kosten worden onvoldoende gezien.
In zijn boek legt Mirck uit hoe AI werkt en geeft hij tips over veilig werken met kunstmatige intelligentie. Daarnaast wijst hij op andere nadelige effecten, zoals de klimaatimpact, arbeidsuitbuiting, de verspreiding van nepnieuws, inbreuk op auteursrecht en privacy. Ook ligt discriminatie op de loer. Zo noemt Mirck dat vrouwen door LinkedIn andere banen met minder hoge salarissen krijgen voorgeschoteld.
Gerelateerd
Tijdens People Analytics en AI 2025 ontdek je hoe je technologische oplossingen kunt inzetten om medewerkers aan te trekken, te ontwikkelen en te behouden. Of je nu een beginner bent of een ervaren professional, deze dag biedt een dynamisch programma vol workshops, kennissessies en inspirerende praktijkvoorbeelden die je zullen helpen de toekomst van werk vorm te geven.
