Er is een fundamentele discrepantie gegroeid tussen de beroepsidentiteit van professionals en de aan hen opgelegde systemen waarbinnen zij hun werk moeten doen.
In zijn studie heeft Hendrikx ruim zestig jaar beleidshervormingen in de huisartsenzorg en het voortgezet onderwijs in kaart gebracht en achterhaald hoe verwachtingen ten aanzien van professionals zich hebben ontwikkeld. Het blijkt dat nieuwe beleidsmaatregelen altijd gepaard gaan met nieuwe rolverwachtingen. Deze verwachtingen vervangen elkaar echter niet zozeer, maar stapelen zich op. Voor professionals betekent dit dat ze steeds meer ballen tegelijkertijd in de lucht moeten houden. Zo moeten ze kundige experts zijn en verdienstelijke ondernemers en goede netwerkmanagers, waarbij ze gelijktijdig verantwoording af moeten leggen aan hun professionele gemeenschap en hun management en hun netwerkpartners.
Identiteitsconflict
Door middel van het concept ‘professionele identiteit’ maakt Hendrikx de spanningen inzichtelijk tussen het zelfbeeld van professionals – hoe denken professionals dat ze moeten zijn – en hun rol: wat doen ze naar hun idee in de dagelijkse praktijk. Hij constateert daarbij een groeiend identiteitsconflict: professionals kunnen steeds minder voldoen aan hun eigen standaarden van ‘goed professioneel werk’. Waar hun dagelijkse praktijk van buitenaf voornamelijk wordt gezien als meetbare en op te delen processen, definiëren hun werk juist als sociaal proces. Sociale aspecten zien zij zelfs als voorwaarde voor kwaliteit: zonder een goede relatie met leerling of patiënt en kennis van diens achtergrond zijn goed onderwijs en goede zorg nagenoeg onmogelijk.
Het vergt voor professionals veel kunst- en vliegwerk om goed werk te leveren binnen een systeem dat weinig ruimte laat voor deze sociale kant. En dat is precies waar het al die professionals in de frontlinie om gaat. Hun protest moet dus niet begrepen worden als slechts een oproep voor meer geld of voor simpelweg meer waardering; het probleem is eerder een fundamentele mismatch tussen de beroepsidentiteit van professionals en de systemen waarbinnen zij dag in dag uit hun werk moeten doen.
Aanbevelingen
Hendrikx stelt dat professionals meer en eerder betrokken moeten worden bij het vormgeven van beleid om deze discrepantie weg te nemen. Ook zouden beleidsmakers meer oog moeten krijgen voor de opeenstapeling van rolverwachtingen. Professionals zouden op hun beurt beter moeten definiëren wie ze zijn.
Hendrikx promoveert op 11 december aan Tilburg University.
